ارکان وصیت در حقوق مدنی به چه صورت است ؟
ارکان وصیت در حقوق مدنی
ارکان وصیت در حقوق مدنی – معنای وصیت در فقه و حقوق
«وصیت» در اصطلاح فقه و حقوق به این معناست که انسان، تملیک و واگذاری عین مال یا منفعت آن را بعد از وفات خود به شخص دیگر یا عموم مردم سفارش نماید ؛ به صورتی که تصرف در اموال وی بعد از مرگش برای دیگران مباح باشد. وصیت‌نامه سندی می باشد قانونی که به موجب آن موصی (وصیت‌کننده) فرد یا افرادی را مسئول اموال یا دارایی‌های خویش بعد از مرگ می نماید . وصیت از ریشه «وصی» و در لغت به معنای عهد، فرمان دادن و سفارش کردن و همچنین در صورت نبودن شخص متوفی به امور او پرداختن، آمده است. همچنین وصیت به معنای سفارش، پند و اندرز به کار می رود .
ارکان وصیت در حقوق مدنی – انواع وصیت
- تملیکی
- عهدی
ارکان وصیت در حقوق مدنی – وصیت تملیکی به چه معناست
وصیت تملیکی به معنای این است که کسی عین یا منفعتی از مال خود را برای زمان بعد از فوتش به دیگری به صورت مجانی تملیک نماید . با این نوع وصیت، شخص قادر است تا حدودی تکلیف اموال خود را تعیین کند. برای مثال صرف اموال برای ساخت مدرسه، دانشگاه، مکان ورزشی و مسجد. به شخصی که وصیت کرده است ، موصی؛ به کسی که به نفع او وصیت تملیکی شده ، موصی‌له و به مورد وصیت، موصی‌به می گویند . در وصیت تملیکی، تملیک با قبول موصی‌له بعد از فوت موصی محقق خواهد شد بنابراین قبول آن قبل از فوت موصی موثر نمی باشد . موصی می‌تواند از وصیت خود رجوع نماید ؛ حتی اگر موصی‌له، موصی‌به را قبض کند . بنابراین نسبت به موصی‌له، قبول و رد وصیت بعد از فوت متوفی معتبر می باشد . یعنی که اگر موصی‌له قبل از فوت موصی، مورد وصیت را رد نماید ، پس از درگذشت فرد می‌تواند آن را قبول کند و اگر پس از فوت موصی آن را قبول و قبض کند ، دیگر نمی‌تواند آن را رد کند. با قبول قبل از فوت موصی، قبول ثانوی بعد از فوت ضرورت نخواهد داشت .
ارکان وصیت در حقوق مدنی – وصیت برای امور عام‌المنفعه
اگر وصیت برای امور عام‌المنفعه برای مثال وصیت به فقرا و مساکین باشد، قبول وصیت از طرف آنها شرط نمی باشد . همچنین در صورت وصیت بر فرد صغیر و مجنون، رد و قبول وصیت بر عهده ولی او می باشد . نکته‌ای که باید مورد توجه قرار داد ، این است که تا زمانی که موصی‌له وصیت را قبول نکرده است و در مورد آن دچار تردید شدند ، ورثه متوفی نمی‌توانند تصرفی در اموال داشته باشند. هنگامی که تصمیم موصی‌له طولانی و باعث ضرر و زیان بر اموال وراث شود ، حاکم موصی‌له را برای تعجیل تصمیم فرا خواهد خواند تا هرچه سریع‌تر قبول یا رد خود را اعلام نماید
ارکان وصیت در حقوق مدنی – وصیت عهدی به چه معناست
وصیت عهدی به معنای این است که شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مأمور نماید . مانند اینکه شخصی را وصی نماید تا پس از مرگش، بدهی‌های او را پرداخت کند . در وصیت عهدی، شخصی را که به موجب وصیت، به عنوان ولی بر صغیر یا بر کارهای دیگر انتخاب شده ، وصی می نامند . در وصیت عهدی، وصیت‌کننده فرد یا افرادی را برای اداره بخشی از اموال خود و نیز سرپرستی فرزندان خود بعد از مرگ تعیین می نماید و مسئولیت را به آنها می‌سپارد. این در صورتی است که در وصیت تملیکی، شخص بخشی از اموال خود را بعد از مرگ به فرد یا افرادی تملیک می نماید که این فرد یا افراد می‌توانند فردی از خانواده یا هر فرد دیگری باشد.
ارکان وصیت در حقوق مدنی – تفاوت وصیت تملیکی و عهدی
در مورد ماهیت وصیت تملیکی اختلاف می باشد ، برخی آن را عقد می‌دانند و عده‌ای آن را در زمره ایقاعات قرار می‌دهند. اما وصیت عهدی بدون تردید ایقاع می باشد . شایان ذکر است که علاوه بر معلق بودن وصیت بر فوت و قابل رجوع بودن آن، وصیت مجانی می باشد و نمی‌توان در آن شرط عوض کرد و آن را به صورت معامله درآورد.
ارکان وصیت در حقوق مدنی – برخی شرایط وصیت
وصیت‌کننده (موصی) قادر نیست نسبت به کل اموال خود به هر طریقی که مایل است، وصیت نماید . برای مثال به بعضی از وراث خود کمتر و به بعضی دیگر بیشتر ببخشد یا یک یا چند تن از وراث خود را از ارث محروم نماید . اگر چنین وصیت‌نامه‌ای تنظیم شود، وصیت متوفی تنها نسبت به یک سوم اموالش نافذ می باشد و در صورت مخالفت سایر ورثه با مفاد وصیت‌نامه، آثار حقوقی بر دو سوم باقی‌مانده مترتب نمی باشد . چنین قاعده‌ای بر موصی بلاوارث نیز حاکم است؛ مگر اینکه موضوع وصیت امور خیریه باشد که در این صورت شخص بدون وارث می‌تواند وصیت نماید که کل اموالش صرف امور خیریه گردد .
ارکان وصیت در حقوق مدنی – شرایط موصی
وصیت‌کننده باید اهلیت داشته باشد و مجاز به تصرف در اموال خود باشد. موصی می‌تواند در هر صورت از وصیت خود برگردد و وصیت دومی بعد از وصیت اول خود صادر نماید. در این صورت وصیت دوم مورد پذیرش می باشد و جاری می شود. زمانی که فرد دست به خودکشی یا اعمالی بزند که باعث جراحت و از بین رفتن خود شود و پس از آن وصیت کند، در صورت فوت، وصیت باطل بوده و اگر زنده بماند، وصیت موصی نافذ می باشد.
ارکان وصیت در حقوق مدنی – شرایط وصی
وصیت‌کننده (موصی) قادر است یک یا چند وصی تعیین کند، در صورت تعدد، اوصیا باید مجتمعاً به وصیت عمل نمایند ؛ مگر در صورتی که تصریح به استقلال هر یک شود . در فرضی که وصایت به اجتماع می باشد ، تصمیم‌ها باید به اشتراک گرفته شود. عمل یکی از اوصیا نافذ نیست، مگر اینکه دیگران نیز آن را تنفیذ نمایند .
ارکان وصیت در حقوق مدنی – شرایط موصی‌به
موصی‌به یا همان مالی که مورد وصیت قرار گرفته ، باید مالیت و منفعت عقلایی داشته باشد. همچنین باید قابل نقل و انتقال باشد و در ملکیت موصی (وصیت‌کننده) باشد همچنین نباید متعلق به شخص ثالث باشد. اموالی که موصی وصیت می‌نماید باید دارای خصوصیاتی باشد تا وصیت نسبت به آن صحیح اعمال گردد . وصیت کردن بر مال نامشروع باطل می باشد و وجهه قانونی ندارد.
موصی‌به حتماً باید ملک وصیت‌کننده باشد و موصی نمی‌تواند بر مال دیگری وصیت نماید؛ حتی اگر از خود مالک اجازه داشته باشد. این وصیت باطل می باشد . همچنین وصیت کردن بر چیزی که بعداً موجود می‌شود، صحیح می باشد . برای مثال وصیت کردن بر فرزندی که در شکم مادر وجود دارد، به شرط زنده به دنیا آمدن صحیح می باشد . موصی فقط تا میزان یک سوم ترکه می‌تواند وصیت نماید و بیشتر از یک سوم آن باید با اجازه ورثه باشد. اگر وارثی بیش از یک سوم را تنفیذ کند و اجازه داد، فقط نسبت به سهم او نافذ می باشد.
ارکان وصیت در حقوق مدنی – شرایط موصی‌له
کسی که برای او وصیت شده ، باید موجود باشد تا مالک منافع و عینی شود که به او وصیت شده . برای مثال حمل باید زنده متولد شود تا بتواند مالک اموال موصی گردد . اگر حمل بر اثر جنایت سقط شود اموال به ورثه او می رسد . به شرطی که جرم انجام‌شده مانع از ارث بردن ورثه نباشد؛ برای مثال مواردی که ورثه از روی عمد و برای به دست آورن اموال او، حمل را از بین ببرند.