حقوق جزا یا حقوق کیفری چیست و شامل چه مواردی میشود؟
حقوق جزایی یا همان حقوق کیفری زیر مجموعهای از حقوق عمومی بوده که ماهیت آن حمایت از ارزشهای جامعه و حقوق افراد است. به طور کلی حقوق جزا برای ملزم نمودن افراد به حفظ قوانین و ارزشهای موجود در جامعه میباشد. از این رو ممکن است بشنوید که حقوق کیفری را حقوق ارزشها نیز بگویند. در حقیقت ضمانت اجرای قوانین در برابر ارزشهای موجود در جامعه، نتیجه و جزای حقوق کیفری است. مجازات و کیفر به منزله دو ابزار قدرتمند هستند که اختیار آن به حاکمیت اسلامی سپرده میشود. این ابزارها در راستای تحقق جامعه قانون مند و پایبند به ارزشها کمک میکنند و پایههای حقوق عمومی را ایجاد مینمایند.
“مقاله پیشنهادی”
یک مشاوره عالی در خصوص حقوق کیفری داشته باشید. فقط کافیست با شماره زیر تماس بگیرید.
فهرست محتوا
درباره تاریخ حقوق کیفری یا حقوق جزا چه می دانید؟
در زمانهای گذشته هر کس برای گرفتن حق خود به فردی که مسئولیت برقراری قانون را داشت مراجعه میکرد. این کار در دورههایی از تاریخ انجام شد و با گذشت زمان حقوق کیفری را پدید آورد. زمانی که مردم از بزهکاران شکایت میکردند، سرکوبگری، تعقیب و مجازات آنان به حکومت داده میشد و قوانین حقوق کیفری شکل گرفت. پس میتوانیم بگوییم که یکی از مشخصههای بارز حقوق جزا، این است که همیشه در یک سمت آن، حکومت قرار دارد.
از آنجایی که حقوق جزا را نمیتوان به تنهایی برای درک و شناخت اعمال بکار برد، نیاز است علوم دیگری نیز با آن ترکیب شوند که عبارتند از علوم فقهی، علوم فلسفی، علوم دینی، جرمشناسی و جامعه شناختی. حمایت از ارزشهای جامعه دلیل اصلی و وجودی حقوق کیفری است. بنابراین حقوق کیفری، برای اینکه بتواند به تشخیص ارزشهای جامعه بپردازد، باید حتماً از اصول فلسفی، دینی، فقهی و انسانی هر جامعه شناخت لازم را داشته باشد. در نهایت هم میتوان با کمک علوم جرم شناسی و جامعه شناسی به مقابله با موارد نقض کننده ارزشهای جامعه پرداخت.
در گذشته، به دلیل فقدان دولتها و عدم پیدایش حکومتها، مردم برای گرفتن حق و حقوق خود که احساس میکردند، ضایع شده، به شکل شخصی اقدام میکردند و انتقام خود را از فرد مورد نظر میگرفتند. اما پس از اینکه دولتها به وجود آمدند، رفتارهای مجرمانه مشخص شدند و برای برخورد با آنها تدابیری اندیشیده شد. قوانین هم به مرور نوشته شدند و دولتها با اعمال این قوانین و در راستای حفظ نظم جامعه به مقابله با افراد خاطی پرداختند. خوب است بدانید که «امیرخان سپهوند» پدر حقوق کیفری ایران است که نقش ارزندهای در مباحث حقوقی کشور داشته است.
حقوق جزا چیست و شاخههای آن چه مواردی هستند؟
حقوق جزا یا حقوق کیفری دارای دو زیر مجموعه است که عبارتند از حقوق کیفری عمومی و حقوق کیفری اختصاصی. اگر بخواهیم تعریفی از حقوق کیفری عمومی داشته باشیم، باید بگوییم که این شاخه به بررسی مفاهیمی از جمله، جرمها، مجرمین، مجازاتها، اقدامات تربیتی و مسوولیت اجرای کیفری میپردازد.
حقوق جزای اختصاصی نیز دنبال کننده مفاهیمی همچون بررسی عناصر اختصاصی به وجود آورنده هر جرم و طریقه مجازات مربوط به آن میباشد.
در یک نگاه کلی باید بگوییم که حقوق کیفیر یا حقوق جزا، دربرگیرنده تعاریف مختلفی همچون جرم و مجازات تعیین شده برا آن، مفاهیم جرم یا بزه، عناصر تشکیل دهنده یک جرم، پدیده شناسی آن، علت یابی و تعیین سزای مجرمین با فلسفه مشخص است.
قانون اصول محاکمات جزایی
در حقوق کیفری یا حقوق جزای عمومی سه موضوع اصلی مطرح است که عبارتند از:
- جرم
- مجرم
- مجازات
هر جامعهای، برای خودش ارزشها و خط قرمزهایی دارد که کسی نباید موجب بر هم زدن این هنجارها و گذشتن از خطوط قرمز تعیین شده شود. ممکن است ارزشها و هنجارها میان جوامع و کشورهای گوناگون متفاوت باشد. اما برخی موارد هستند که در تمامی کشورها ارزش تلقی میشوند. مثلاً جان و مال انسانها در همه جوامع مهم و ارزشمند است و برای حفظ آنها سعی و تلاش فراوان میشود.
بنابراین اگر کسی هنجار شکنی کند و جرایمی را مرتکب شود که مال و جان انسانها را به خطر بیندازد، با خشم همه جوامع سراسر دنیا روبرو میشود. از این رو قانون اصول محاکمات جزایی به وجود آمده است. هر جامعهای که ارزشهایش زیر سؤال بروند، بر علیه مجرمین ایستادگی میکند و دولت حاکم بر آن، اینگونه رفتارها را نمیپذیرد. بنابراین همه دولتها به تدوین قوانینی پرداختهاند تا به مقابله با هنجارشکنان برآیند. خوب است بدانید که این مجموعه قوانین تدوین شده، تحت عنوان «قانون جزا» یا «قانون مجازات» شناخته میشوند و محاکمات جزایی را شکل میدهند.
به طور کلی حقوق دارای دو دسته بندی کلی به نام های حقوق عمومی و حقوق خصوصی است. حقوق خصوصی به تنظیم روابط خصوصی بین افراد میپردازد و روابط خانوادگی، روابط مالی و … جزو حقوق خصوصی محسوب میشوند. در حالیکه حقوق عمومی، روابط بین دولت و مردم را تنظیم میکند. حقوق جزا هم که جزئی از حقوق عمومی به شمار میرود، به دولتها کمک میکند تا به نمایندگی از مردم با نقض کنندگان ارزشهای جامعه و بر هم زنندگان نظم مقابله کنند.
حل پرونده خود را در مسائل حقوق کیفری از ما بخواهید. فرصت را از دست ندهید و از تجربه و راهنمایی وکلای موسسه آتیه آفرینان عدالت جو بهره مند شوید.
موضوعات حقوق جزا و اصول محاکمات جزایی
قوانین جزایی شامل اصول و قواعد مشخصی میباشد و همچنین موضوعاتی را در بر میگیرد که قصد داریم آنها را برای شما شرح بدهیم.
اصل قانونی بودن مجازاتها و جرائم
همانطور که می دانید، مردم هر جامعهای موظف به رعایت قوانین حاکم بر آن جامعه و طبعیت از معیارهای اخلاقی آن هستند. این قوانین و معیارهای اخلاقی حتماً نباید با رفتارهای مجرمانه منطبق باشند و یا جایگزین آنها به شمار بروند. بنابراین اگر در جامعهای قوانین کیفری وجود نداشته باشند، که جرم و مجازاتی هم وجود ندارد. اما ممکن است در بسیاری از موارد تصور کنید که صرفاً انجام اعمال قبیح، جرم است ولی از دید دولتها جرم اثبات قانونی نداشته باشد. شما نمیتوانید خودسرانه به مجازات مجرمین بپردازید و به همین خاطر باید یکی از اصول حقوق جزا که اصل قانونی بودن جرم و مجازات است را رعایت نمایید.
عطف به ماسبق نشدن قوانین جزایی
همه قوانین حاکم بر جامعه در زمانی تصویب شده و لازم الاجرا میباشند. زمانی که قوانین اجرایی شدند، افراد باید از آنها پیروی کنند و اگر خلاف آنها عمل کنند، مجرم شناخته شده و مجازات میگردند. با وجود قوانین جزایی افراد جامعه باید از ارتکاب به برخی کارها دوری کنند. اما چنانچه فرد یا افرادی از جامعه پیش از به تصویب رسیدن یا اجرایی شدن برخی قوانین آنها را نقض کرده باشند، مجازات نخواهند شد. در حقیقت اثر قانون به آینده بوده و کاری به گذشته افراد ندارد که این موضوع را «امر عطف به ماسبق نشدن قانون» می گویند.
ملیتی بودن حقوق جزا
قوانین جزایی برای هر کشوری تنها در حیطه قلمرو خودش قابل اجراست. هر دولتی به شکل خود مختار درباره تدوین قوانین جزایی کشورش و نحوه برخورد با رفتارهای مجرمانه در خاک خودش تصمیم میگیرد و تنها میتواند آن را برای مردم خودش اعمال کند. بر همین اساس دولتها نمیتوانند برای رفتارهای مردم سایر دولتهایی که در خارج از مرزهای سرزمینشان هستند تعیین تکلیف کنند.
این موضوع یکی دیگر از اصول محاکمه جزایی است که صلاحیت سرزمینی را در نظر میگیرد و فقط در برخی موارد شامل استثنائاتی میشود. به عنوان مثال اگر یک فرد ایرانی در خارج از کشور، مرتکب جرم شرب خمر شود، باز هم چون در قلمرو کشور دیگری میباشد، نمیتوان او را مجازات کرد تا زمانی که به ایران باز گردد و مورد محاکمه در خود سرزمین ایران قرار گیرد.
اصل شخصی بودن مجازاتها
اصل شخصی بودن مجازاتها براین موضوع دلالت دارد که اگر نیاز است فردی مورد مجازات یا تعقیب قرار گیرد، خویشان و نزدیکان فرد مجرم، به هیچ عنوان نباید حتی برای تهدید کردن هم مورد مجازات قرار بگیرند. در زمانهای گذشته اگر فردی مجرم شناخته میشد، اطرافیان و خانوادهاش نیز در برابر جرم او مسئول بودند و مصونیت نداشتند. اما امروزه با اجرای اصل شخصی بودن مجازاتها، نباید خانواده و نزدیکان مجرم مورد آزار و اذیت و تهدید قرار بگیرند.
حقوق جزای بین المللی شامل مجموعه قوانینی میباشد که بر کیفر جرائم بین المللی دلالت دارد. این قوانین موراد ناقض حقوق بین الملل را مشخص میکنند و موارد بسیار مهمی از جمله نسل کشی، قتل و غارت را در سطح بین الملل پیگیری میکنند.
حقوق جزای بین الملل چیست؟
در حقیقت به لطف وجود حقوق جزای بین الملل، نحوه مبارزه با جرائم بین المللی مشخص میشود و برای بکارگیری مجازاتها تصمیمات درستی به عمل میآید. در جرم شناسی با توجه به حقوق جزای بین الملل، ارتکاب یک جرم بین المللی مورد بررسی قرار گرفته و قواعد حقوق بین المللی برای حفظ ارزشهای مورد نظر که مرتبط با افراد و جامعه میباشد، بکار میرود. قواعد موجود در حقوق جزای بین الملل با توجه به دولتها مشخص میشود و به کمک معاهدهها و عرف و قوانین حاکم بر کشورهای متمدن، به جرائم رسیدگی میشود.
حقوق جزای بین الملل مربوط به جرائم و نقض ارزشهای برون مرزی است و بنابراین باید عامل یا عاملین آن نیز متناسب با حقوق کیفری بین الملل مجازات و اعمال قانون شوند. فراموش نکنید که اجرای قوانین و اعمال جزا با توجه به توافق دولتها صورت میگیرد.
دادگاه جزایی چیست؟
در یک تعریف کلی میتوان گفت که مراجع رسیدگی به دعاوی در سطح کشور دارای دو تقسیم بندی مشخص هستند که عبارتند از:
- مراجع قضایی
- مراجع غیرقضایی
همانطور که از نامشان پیداست، مراجع غیرقضایی ارتباطی با قوه قضاییه کشور ندارند و خارج از آن به حل دعاوی بین مردم و دولت رسیدگی میکنند. این گروه زیر شاخهای از قوه مجریه میباشند و مسئولین آنها نیز از میان قضات نیستند. اما دسته دوم یعنی مراجع قضایی با توجه به نظر قوه قضاییه ایجاد میشوند و قضات وظیفه رسیدگی به دعاوی مردم را دارند. قانونگذار جامعه نیز برای رسیدگی بهتر و با کیفیتتر، مراجع قضایی را مجدداً به دو دسته تقسیم کرده است که عبارتند از:
- مراجع قضایی حقوقی
- مراجع قضایی کیفری
مطابق با قانون آیین دادرسی کیفری برای هر یک از این مراجع قضایی نیز دسته بندیهایی مشخص شده است که در زیر آنها را معرفی میکنیم.
- دادگاه جزایی یک
- دادگاه جزایی دو
- دادگاه انقلاب
- دادگاه اطفال و نوجوانان
- دادگاههای نظامی
هر کدام از دادگاههایی که اسامیشان را معرفی کردیم، صلاحیت لازم برای رسیدگی پروندههای مشخصی را دارند و نمیتوان وظایف هر یک را بر عهده دیگری گذاشت.
موسسه حقوقی آتیه آفرینان عدالت جو با بررسی صدها پرونده کیفری، کاملاً با قوانین حقوق جزا و مسائل مربوط به ان آشناست و میتواند به شما در گرفتن حقوقتان یاری برساند. وکلای خبره این موسسه با ارائه راهکارهای حقوقی اثر بخش همگام و همپای شما در مطالبه حقوقتان هستند. در صورت نیاز میتوانید نوبت مشاوره دریافت کنید و مسائل و مشکلات خود را با کارشناسان این موسسه معتبر در میان بگذارید و راه حل خود را در اسرع وقت دریافت نمایید.