روش های تشخیص اراضی ملی از کشاورزی
روش های تشخیص اراضی ملی از کشاورزی
هر زمینی تا هنگامی که شکل طبیعی دارد و هیچ‌گونه دخالت فیزیکی توسط انسان در آن صورت نگرفته است زمین غیر احیاشده می باشد که در این صورت یا ملی و مرتعی می باشد یا موات است و زمانی که اقدامی از سمت انسان به منظوری بهره‌برداری در زمین انجام شود ، آن زمین را ، «زمین احیا شده» می نامند.
در این نوع پرونده‌ها که دعوا بر سر اراضی ملی یا مستثنی بودن زمین می باشد ، معمولا یک طرف پرونده، اداره منابع طبیعی به عنوان نماینده دولت که در راستای وظایف قانونی خود پاسداری از اراضی ملی و حفظ مراتع و کوتاه کردن دست متجاوزین را انجام می دهد . طرف دیگر پرونده هم افراد (حقیقی یا حقوقی) می باشند که معمولا ادعای سابقه مالکیت و تصرف و حضور قدیمی در زمین مورد اختلاف را دارند و مدعی می شوند که زمین مورد نظر دارای سابقه احیا می باشد و نباید آن را جزو اراضی ملی تشخیص دهند .
هر چند تشخیص اراضی ملی از اراضی دارای سابقه احیا و کشاورزی، کاری تخصصی و در حیطه وظایف کارشناسان رسمی دادگستری می باشد اما ۲۴ ویژگی برای تشخیص اراضی ملی از اراضی کشاورزی هست که اطلاع از آن خالی از لطف نخواهد بود .
طبق این ماده اگر زمینی پیش از تاریخ تصویب قانون ملی شدن جنگل‌های کشور مصوب سال ۴۱ یا قبل از تاریخ صدور برگ تشخیص، دارای یک یا چند یا همه ویژگی‌های زیر باشد ، احیا شده یا مستثنیات می باشد و جزو اراضی ملی محسوب نمی شود .
- اگر عرفاً و عملاً به عنوان زمین کشاورزی (زراعی یا باغی) مرسوم و معروف شود .
- اگر عرفاً و عملاً داخل در مجموعه اراضی مزروعی منطقه یا روستا واقع شود .
- اگر در حوزه آبیاری یک منبع آبی (چاه – چشمه – قنات – رودخانه و… ) قرار دارد .
- اگر تسطیح شده و برای عملیات زراعت و آبیاری آماده شود .
- اگر دارای شیب نامتعارف و تند نیست و عرفاً و عملاً به نام زمین دیم‌زار مرسوم شود .
- اگر زمین دیم‌زار یا آبی زار و محدوده قانونی یا ثبتی یا عرفی معین دارد .
- اگر تحجیر شود (هر کاری که به معنای شروع احیای زمین باشد تحجیر می نامند مثل سنگ چینی دور زمین، جمع آوری سنگ‌ها و توده کردن آنها، نهرکندن دور زمین و مانند آن).
- اگر جوی‌های قدیمی یا آثار جوی‌های قدیمی منشعب از بند‌های رودخانه‌ای در بالادست زمین مشاهده گردد .
- در صورتی که جوی‌های قدیمی یا آثار جوی‌های قدیمی که آب قنوات یا چشمه سارات قدیمی را به زمین می‌رسانده یا هنوز می‌رساند در زمین دیده شود.
- در صورتی که درختان کهنسال در مسیر جوی‌های قدیمی و اطراف و اکناف زمین وجود دارند .
- در صورتی که اراضی مورد اختلاف در ذیل بالاترین جوی آبیاری موجود یا قدیمی واقع شود . معمولا اراضی واقع در بالادست جوی چون از ابتدا آب به آنها سوار نمی‌شده اراضی غیر احیاشده می باشند و اراضی زیر جوی چون آب به آنها سوار بوده اراضی احیا شده هستند .
- در صورتی که بناهای قدیمی و ابنیه سنتی وابسته به کشاورزی مانند خانه باغ، کومه، گاش دامداری(محل نگهداری دام)، آب انبار و امثال آن یا آثاری از آنها در محل وجود دارد .
- در صورتی که زمین به صورت بندسار(سیستم سنتی استحصال آب) شود و منطقه پوشیده از بندسارهای متعدد قدیمی (معروف به زوله) باشد و سابقه و آثار بهره‌مندی قدیمی از آبهای جاری بهاره را برای آبیاری محصول دارد .
- در صورتی که در پوشش گیاهی زمین آثاری از گیاهان مرتعی چندساله و گونه‌های پایای مرتعی نیست .
- در صورتی که پوشش گیاهی موجود، آثار زراعت‌های قبل و زراعت‌های قدیمی‌تر است .
- در صورتی که در عکس‌های هوائی محل مورد نظر با استفاده از ابزار استرئوسکوپ، آثار احیای قدیمی ( به شرح فوق ) دیده شود. در صورتی که کارشناس منتخب دادگاه صلاحیت فنی ویژه تفسیر عکس‌های هوائی را دارند .
- در صورتی که زمین مورد نظر در نقشه‌های هوائی که طبق عکس‌های هوائی ترسیم شدند در بخش اراضی مزروعی (رنگ زرد) واقع باشد. تشخیص این امر نیز فوق العاده حساس می باشد و کارشناسان باید سعی کنند که از نقشه‌های هوائی نهایتا برای اثبات سایر دلایل خود استفاده نمایند. در مواردی اراضی احیاشده قدیمی دیمی در نقشه هوائی در بخش اراضی ملی (رنگ سفید) تعیین شود .
- در صورتی که سن درختان قدیمی گواهی بر قدمت احیای باغ ( به ویژه در باغات دیم ) و اراضی شیب‌دار دهد.
- در صورتی که در مناطق دیم‌زار راه‌ها و گذرگاه‌هائی شود که حاکی از استفاده قدیمی از آنها فقط برای امر رفت و آمد به اراضی دیم‌زار است و اینک متروکه شده و آثاری از آنها باشد.
- در صورتی که در قسمتی از اراضی، آثاری از خرمن‌گاه‌های قدیمی دیده شود. معمولا این خرمن‌گاه‌های قدیمی در یک قطعه زمین صاف در جاهای بلند و مرتفع ساخته می‌شدند تا از وزش باد برای جداسازی دانه از کاه استفاده نمایند .
- اگر در نحوه آرایش زمین آثار شخم، شیار، قطعه بندی، کرت‌بندی و بیجه بندی‌های قدیمی که حاکی از مزروعی بودن باشد دیده شود.
- در صورتی که وضعیت و موقعیت مکانی زمین به نحوی باشد که عرفاً به نام چراگاه و مرتع معروف نیست .
- در صورتی که شیب زمینی مناسب و جنس خاک مستعد زراعت است اگر چه که امکان دارد سالها دور از کشت باشد و آثار زراعت محو شود اما وضعیت زمین گویای این واقعیت باشد که چنین زمینی در گذشته نمی‌تواند بیکار مانده باشد و مردمان سختکوش گذشته از اینگونه اراضی مستعد حداکثر استفاده را می‌کردند .
- اگر با اجرای مواد ۲ و ۵۶ از قوانین مربوط به ملی شدن اراضی و نرسیدن اعتراض مردمی در مهلت قانونی، اسناد مالکیت مردم باطل تلقی خواهد شد و باید سند جدید به نام دولت صادر گردد اما توجه و دقت در مفاد اسناد و مبایعه‌نامه‌های قدیمی ادعائی مردم می تواند کمک موثری در تشخیص قدمت احیای اراضی مورد اختلاف نماید .
