هر آنچه که باید در مورد سفته بدانید
هر آنچه لازم است در مورد سفته بدانید ، در این مقاله سایت عدالت جو به صورت کامل به آن می پردازیم.
فهرست محتوا
- ذهنیت عام مردم در مورد سفته
- آثار پشت نویسی سفته
- قوانین سفته در ایران
- ضمانت اجرای عدم رعایت شرایط شکلی:
- مسئولیت در سفته:
- نحوه تغییر در سفته
- حق بازداشت در صورت عدم پرداخت
- شرایط سفته ی وصول نشده
- مسئولیت پشتنویسان سفته
- نحوه انتقال سفته
- ضمانت و ضامنین
- چک؛ جانشین برحق سفته
- سفته فاقد نام
- سفته را از کجا تهیه نماییم؟
ذهنیت عام مردم در مورد سفته
شاید امروزه کمتر کسی با سفته امور مالی خود را انجام بدهد و سفته دیگر مانند قدیم به عنوان وسیله پرداخت استفاده نمی شود و معمول در عرف جامعه این است که برای ضمانت حسن انجام کار از آن استفاده می شود.
تصوری که در مورد سفته در ذهن افراد بسیاری شکل گرفته به نحوی است که از این وسیله تعهد پول ترس و واهمه دارند یا اینگونه می پندارند که اگر کسی سفته در دست شخصی داشته باشد، نقطه ضعف بزرگی است که ممکن است بعدها علیه خود آنها، از آن استفاده شود. اما سفته بر خلاف این تصور مطلق، نکات مثبت و ویژگیهای مختلفی دارد که میتواند بسیار کاربردی باشد.
امروزه و در حال حاضر برای تعهد پرداخت مبلغی در زمان آینده همه از چک استفاده مینمایند و آن را ترجیح میدهند، لیکن سفته در مقابل چک خطر کمتری برای صادرکننده آن دارد.
شاید به همین دلیل است که سفته کم کم از معاملات کنار رفته؛ چرا که خطر کمتر برای صادرکننده سفته، یعنی پایینتر آمدن احتمال وصول مبلغ دارد.
سفته در ماهیت و فلسفه وجودی خود سند تجاری لازمالاجرایی است که صادرکننده آن تعهد میکند مبلغ معینی را در موعد معین یا عندالمطالبه به حامل این سند یا کسی که نامش در سفته ذکرشده پرداخت کند.
علیرغم اینکه پیشینه تاریخی پیدایش این سند به دوران اقتصاد کهن و مشکلات ناشی از سختی حمل پول و امنیت آن برمیگردد، در سال ۱۳۱۱ هجری شمسی، همزمان با تدوین و تصویب قانون تجارت، سفته به نظام اقتصادی و حقوقی ایران به اصطلاح امروزی وارد شد.
سفته به لحاظ تشریفات شکلی فرم خاصی دارد که از سوی وزارت امور اقتصاد و دارایی چاپ و در شعبههای بانک ملی ایران به فروش میرسد.
ورق سفته که تا حداکثر اعتبار اسمی که در آن با رنگی متفاوت چاپشده، تعهدزا است.
ضمن اینکه لازم است بدانیم در سفته اشخاص زیر دخالت دارند: صادرکننده و متعهد اصلی سند و گیرنده (پرداخت کننده) که همواره یک نفر است.
دارنده میتواند شخصی باشد که مشخصاتش توسط صادرکننده روی سند قیدشده یا بهوسیله پشتنویسی یا اینکه سفته در وجه حامل بوده و او سفته را گرفته و وصف دارنده را یافته است و ضامنین که در حدود مسئولیت اشخاصی که از آنها ضمانت کردهاند مسئول هستند.
وفق ماده ۳۰۸ قانون تجارت در تکمیل سفته رعایت نکات زیر الزامی است: علاوه بر مشخصات صادرکننده و اقامتگاه و محل پرداخت، میبایست مبلغ به حروف قید شود. اگر مبلغ قید نشود تا حداکثر میزان اعتبار اسمی سفته مسئول شناخته میشوید.
ماده ۳۰۸ قانون تجارت مقرر داشته است:
فتهطلب علاوه بر امضاء یا مهر باید دارای تاریخ و متضمن مراتب ذیل باشد:
۱) مبلغی که باید تادیه شود با تمام حروف.
۲) گیرنده وجه.
۳) تاریخ پرداخت.
ماده ۳۰۹ قانون تجارت مقرر کرده است:
تمام مقررات راجع به بروات تجارتی (از مبحث چهارم الی آخر فصل اول این باب) در مورد فتهطلب نیز لازمالرعایه است.
فتهطلب علاوه بر امضاء یا مهر باید دارای تاریخ و متضمن مراتب ذیل باشد:
۱)مبلغی که باید تادیه شود با تمام حروف.
۲) گیرنده وجه.
۳) تاریخ پرداخت.
تاریخ صدور سفته و تاریخ تادیه نیز باید به طور مشخص در محل مربوطه قید شود، قید نکردن تاریخ سررسید سفته به معنی عندالمطالبه بودن این سند است که در واقع یعنی هر لحظه امکان دارد اجرا گذاشته شود.
علیرغم اینکه تا این لحظه جرمی به عنوان صدور سفته بلامحل در قوانین جزایی پیشبینی نشده است باید دقت کنید هرگز به اسم دیگری سفته را امضا نکنید که مطابق مفاهیم مواد ۵۲۳ الی ۵۴۲ فصل پنجم قانون تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ مصداق بارز جرم جعل باشد.
ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است:
جعل و تزویر عبارتند از: ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردنیا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشتهای به نوشته دیگر یا بکار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر اینها به قصد تقلب.
ماده ۵۲۴ قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است:
هر کس احکام یا امضاء یا مهر یا فرمان یا دستخط مقام رهبری و یا روسای سه قوه را به اعتبار مقام آنان جعل کند یا با علم به جعل یاتزویر استعمال نماید به حبس از سه تا پانزده سال محکوم خواهد شد.
ماده ۵۲۵ قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است:
هر کس یکی از اشیای ذیل را جعل کند یا به علم به جعل یا تزویر استعمال کند یا داخل کشور نماید علاوه بر جبران خسارت وارده بهحبس از یک تا ده سال محکوم خواهد شد:
۱ – احکام یا امضاء یا مهر یا دستخط معاون اول رئیس جمهور یا وزراء یا مهر یا امضای اعضای شورای نگهبان یا نمایندگان مجلس شورایاسلامی یا مجلس خبرگان یا قضات یا یکی از روسا یا کارمندان و مسوولین دولتی از حیث مقام رسمی آنان.
۲ – مهر یا تمبر یا علامت یکی از شرکتها یا موسسات یا ادارات دولتی یا نهادهای انقلاب اسلامی.
۳ – احکام دادگاه ها یا اسناد یا حوالههای صادره از خزانه دولتی.
۴ – منگنه یا علامتی که برای تعیین عیار طلا یا نقره بکار میرود.
۵ – اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی نظیر براتهای قبول شده از طرف بانکها یا چکهای صادره از طرف بانکها و سایر اسناد تعهدآور بانکی.
تبصره – هر کس عمدا و بدون داشتن مستندات و مجوز رسمی داخلی و بینالمللی و به منظور القاء شبهه در کیفیت تولیدات و خدمات از نام وعلائم استاندارد ملی یا بینالمللی استفاده نماید به حداکثر مجازات مقرر در این ماده محکوم خواهد شد.
ماده ۵۲۶ قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است:
هر کس اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی نظیر براتهای قبول شده از طرف بانکها یا چکهای صادره از طرف بانکها وسایر اسناد تعهدآور بانکی و نیز اسناد یا اوراق بهادار یا حوالههای صادره از خزانه را به قصد اخلال در وضع پولی یا بانکی یا اقتصادی یا بر همزدن نظام و امنیت سیاسی و اجتماعی جعل یا وارد کشور نماید یا با علم به مجعول بودن استفاده کند چنانچه مفسد و محارب شناخته نشود به حبس از پنج تابیست سال محکوم میشود.
ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است:
هر کس در اسناد یا نوشتههای غیر رسمی جعل یا تزویر کند یا با علم به جعل و تزویر آنها را مورد استفاده قرار دهد علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از شش ماه تا دو سال یا به سه تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد
ماده ۵۴۲ قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است:
مجازات شروع به جعل و تزویر در این فصل حداقل مجازات تعیین شده همان مورد خواهد بود.
امضای پشت سفتهای که به نام دیگری صادر شده به معنای ضمانت شما به عنوان ضامن در پرداخت مبلغ سند است.
بنابراین بهتر است در مراودات روزمره با دقت بسیار و مطالعه دقیق مفاد مندرج در سند (سفته) نسبت به ضمانت، دریافت یا انتقال آن اقدام نمایید. شایان ذکر است با وجود اینکه جرمی تحت عنوان صدور سفته بلا محل جرمانگاری نشده است ولی این به معنای نبود ضمانت اجرای الزام آوری مثل جلب مسئول سند نیست و به استناد ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی مصوب ۱۳۹۳ دارنده می تواند پس از طی مراحل قانونی متعهد سفته را از طریق دادگاه جلب کند.
ماده ۳ـ اگر استیفای محکومٌ به از طرق مذکور در این قانون ممکن نگردد محکومٌ علیه به تقاضای محکومٌ له تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته شدن ادعای اعسار او یا جلب رضایت محکومٌ له حبس می شود. چنانچه محکومٌ علیه تا سی روز پس از ابلاغ اجراییه، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خویش را اقامه کرده باشد حبس نمی شود، مگر اینکه دعوای اعسار مسترد یا به موجب حکم قطعی رد شود.
آثار پشت نویسی سفته
شما مخاطب گرامی میتوانید با پشتنویسی (ظهر نویسی) سفته را انتقال بدهید. به عنوان مثال این سفته را به فلانی انتقال دادم و ذیل آن را امضا کنید یا بنویسید به فلانی برای وصول وکالت میدهم و امضا کنید.
چنانچه سفتهای را برای ضمانت یا تضمین انجام تعهدی به کسی میدهید حتما این کار را دریکی از دفترخانههای اسناد رسمی انجام دهید و از وی رسید بگیرید که از چه بابت سند را به وی سپردهاید. این کار شما را از مشکلات بعدی در دادگاه آسوده خاطر میکند.
گاهی اوقات مشاهده میشود کارفرماها در بهکارگیری و اصطلاحا استخدام نیروی کار از او تقاضای سفته می کنند. به خاطر داشته باشید در سفتهای که به کارفرما میسپارید حتما قید کنید بابت ضمانت است و البته مطابق مطالبی که در بالاتر گفته شد تا حد امکان در دفتر اسناد رسمی رسید بگیرید.
چرا که در صورت ذکر نکردن قید ضمانت در سند و فقط امضای سفته توسط شما، در صورتی که کارفرما برای مطالبه محل آن اقدام کند، شما بدون هیچ قید و شرطی ملزم به پرداخت مبلغ تعهد هستید ولی در صورت قید ضمانت، بار اثبات تقصیر کارگر و متعاقب آن خسارت وارده به وی برای مطالبه وجه سفته با نامبرده خواهد بود.
به خاطر داشته باشید چنانچه سفتهای با ظهر نویسی به شما منتقل شد و شما نیز آن را انتقال دادید، شما به همراه تمامی امضاکنندگان این سند مسئولیت تضامنی در برابر دارنده دارید و باید تمام مبلغ سند را بپردازید ولی حق رجوع به امضاکنندگان قبل از خود را داراهستید. اگر متمایل به انتقال گرفتن سفتهای هستید، می توانید برای ضمانت آن، ضامن بخواهید. ضامن پشت سند را امضا و ظهرنویسی میکند، امکان وصول مبلغ سفته از ضامن هم وجود دارد.
چنانچه صادرکننده سفته در سررسید از پرداخت خودداری کرد شما باید از تاریخ سررسید حداکثر طی ۱۰ روز به مجتمع قضایی یا بانکها مراجعه و واخواست خود را در برگههای مخصوص در سه نسخه تنظیم، امضا و پس از الصاق تمبر توسط مأمور ابلاغ به آدرس صادرکننده ابلاغ کنید.
به خاطرداشته باشید هیچ نوشتهای نمیتواند جایگزین واخواست یا اعتراض نبود تادیه را بگیرد. شما باید از تاریخ واخواست طی مدت یک سال برای کسی که سفته را در ایران صادر کرده و مدت ۲ سال برای کسی که سفته را در خارج از ایران صادر کرده، طبق مواد ۲۸۶ و ۲۸۷ قانون تجارت اقامه دعوی کنید.
ماده ۲۸۶ قانون تجارت مقرر کرده است:
(اصلاحی ۱۳۵۸/۱۰/۲۶) – اگر دارنده براتی که بایستی در ایران تادیه شود و به علت عدم پرداخت اعتراض شده، بخواهد از حقی که ماده ۲۴۹ برای او مقرر داشته استفاده کند باید در ظرف یک سال از تاریخ اعتراض، اقامه دعوی نماید.
تبصره – هر گاه محل اقامت مدعیعلیه خارج از محلی باشد که وجه برات باید در آنجا پرداخته شود برای هر شش فرسخ، یک روز اضافه خواهدشد.
ماده ۲۴۹ قانون تجارت مقرر کرده است:
براتدهنده، یعنی کسی که برات را قبول کرده و ظهرنویسها در مقابل دارنده برات مسئولیت تضامنی دارند. دارنده برات در صورت عدم تادیه و اعتراض میتواند به هر کدام از آنها که بخواهد منفرداً یا به چند نفر یا به تمام آنها مجتمعاً رجوع نماید. همین حق را هر یک از ظهرنویسها نسبت به براتدهنده و ظهرنویسهای ماقبل خود دارد.
اقامه دعوی بر علیه یک یا چند نفر از مسئولین موجب اسقاط حق رجوع به سایر مسئولیت برات نیست. اقامهکننده دعوی ملزم نیست ترتیب ظهرنویسی را از حیث تاریخ رعایت کند. ضامنی که ضمانت براتدهنده یا محالعلیه یا ظهرنویسی را کرده فقط با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت نموده است.
ماده ۲۸۷ قانون تجارت مقرر کرده است:
(اصلاحی ۱۳۵۸/۱۰/۲۶) – در مورد برواتی که باید در خارجه تادیه شود، اقامه دعوی بر علیه براتدهنده و یا ظهرنویسهای مقیم ایران در ظرف دو سال از تاریخ اعتراض باید به عمل آید.
در صورت رعایت نکردن مهلتهای مذکور و انجام ندادن موارد فوق، شما حق مراجعه و طرح دعوی علیه پشتنویسان و ضامنین آنها را از دست میدهید و نمیتوانید بدون واخواست از دادگاه بدون ایداع خسارت، تقاضای تأمین خواسته کنید.
شما میتوانید برای طرح دعوا به دادگاه محل وقوع عقد و قرارداد یا دادگاه محل ایفای تعهد (پرداخت وجه) و یا دادگاه محل اقامت خوانده (صادرکننده سفته یا ضامن و ظهرنویسان) مراجعه نمایید. به عنوان مثال شخصی در یزد با دیگری قرارداد منعقد می کند که آن شخص کالایی را در تهران به وی تحویل دهد. در قبال این خرید نیز سفتهای به فروشنده داده شده است. خریدار ساکن اصفهان است. اگر متعهد سفته (خریدار) وجه را در سررسید نپردازد. فروشنده میتواند هم در شهر یزد که محل انعقاد قرارداد است هم در شهر تهران که محل انجام موضوع قرارداد یا تعهد است و نیز در شهر اصفهان که محل سکونت خوانده (متعهد وجه سفته) است، طرح دعوا کند.
در صدور سفته رعایت نکردن موارد فوق باعث خروج سفته صادره از زمره اسناد تجارتی میشود.
این بدین معنا است که شما باید برای وصول آن مثل یک ورقه تعهد به پرداخت دین مدنی به دادگاه مراجعه کنید و خیلی از مزایا مثل مسئولیت تضامنی امضاکنندگان سند را از دست خواهید داد. تضامنی بودن پرداخت به این معنا است که دارنده حق دارد برای وصول تمام مبلغ سند به هر یک از امضاکنندگان رجوع کند و اگر مهلتهای مذکور در قانون تجارت را به منظور واخواست رعایت کند، میتواند معادل مبلغ سند، اموال مسئول پرداخت آن را بدون پرداخت خسارت احتمالی توقیف کند.
قوانین سفته در ایران
سفته تعهد به پرداخت است اما دستور پرداخت می باشد. سفته دو طرف دارد:
طرف اول) صادر کننده یا متعهد
طرف دوم) دارنده یا متعهد
شرایط شکلی سفته
طبق ماده 308 قانون تجارت شکلی سفته عبارتند از:
- مهر یا امضای
(در صورت فقدان مهر یا امضای سند هیچ اثرحقوقی ندارد.)
2.تاریخ صدور سفته
(تاریخ صدور به روز و ماه و سال الزامی می باشد.)
3. مبلغ سفته
(تعیین مبلغ سفته الزامی است.)
اگر چه طبق ماده 308 ق.ت مبلغ سفته حتما به حروف باشد.اما اگر با عدد نوشته شود باز هم معتبر است.
4. گیرنده وجه
سفته به سه حالت صادر می شود:
الف) در وجه شخص معین
ب) به حوالی کرد شخص معین
ج) وجه حامل
قید نام گیرنده الزامی نمی باشد زیرا در این حالت سفته در وجه حامل محسوب می شود صدور سفته در وجه صادر کننده سفته امکانپذیر نمی باشد و چنین سفته ای قابلیت ظهر نویسی ندارد.
5. تاریخ تادیه
به نظر می رسد در صورت عدم تعیین تاریخ تادی، سفته عندالمطالبه محسوب می شود. سفته می تواند به صورت عندالمطالبه صادر شود. عندالمطالبه بودن سند یعنی پرداخت وجه ستدد بعداز مطالبه .به رویت بودن سند یعنی، پرداخت بعداز ارایه سند.
تاریخ تادیه وجه سفته نیز می توان مانند برات معین شود مثلا به وعده معین یابه وعده از رویت یا به رویت. مثلادر سفته به روایت، طبق ماده274 قانون تجارت مهلت ارایه سند به صادر کننده جهت پرداخت یک سال است ودر صورت عدم ارایه،حق مراجعه به ظهر نویسان از بین می رود.
ماده ۲۴۷ قانون تجارت مقرر کرده است:
ظهرنویسی حاکی از انتقال برات است مگر اینکه ظهرنویسی وکالت در وصول را قید نموده باشد که در این صورت انتقال برات واقعنشده ولی دارنده برات حق وصول و لدیالاقتضاء حق اعتراض و اقامه دعوی برای وصول خواهد داشت. جز در مواردی که خلاف این در برات تصریحشده باشد.
نکته: قانون گذار امکان تادیه سفته را جز مندرجات الزامی ذکر نکرده است.به عقیده دکتر کاویانی و ستوده، ماده223ق.ت در سفته کاربردندارد ودر صورت عدم تعیین مکان تادیه، اقامتگاه قانونی صادر کننده، مکان پرداخت .امابه عقیده دکتر اسکینی محل پرداخت مانندبرات بایدتصریح شود.
ماده ۲۲۳ قانون تجارت مقرر کرده است:
برات علاوه بر امضاء یا مهر برات دهنده باید دارای شرایط ذیل باشد:
۱) قید کلمه (برات) در روی ورقه.
۲) تاریخ تحریر (روز و ماه و سال)
۳) اسم شخصی که باید برات را تادیه کند.
۴) تعیین مبلغ برات.
۵) تاریخ تادیه وجه برات.
۶) مکان تادیه وجه برات اعم از اینکه محل اقامت محالعلیه باشد یا محل دیگر.
۷) اسم شخصی که برات در وجه یا حواله کرد او پرداخته میشود.
۸(تصریح به اینکه نسخه اول یا دوم یا سوم یا چهارم الخ است.
6.عنوان سفته
قانون تجارت تصریحی مبنی بر قید عنوان ندارد اما عملا سفته در فرم چاپی مخصوص مننتشر می شود و عنوان ان نیز در فرم چاپی قید می شود
مندرجات الزامی سفته چیست؟
- مهر یا امضا
- تاریخ صدور
- مبلغ معین
- تاریخ تادیه {اختلاف نظر وجود دارد}
ضمانت اجرای عدم رعایت شرایط شکلی:
ضمانت اجرای رعایت مندرجات ماده 308 ق.ت، در قانون تصریح نشده است اما عدم رعایت شرایط الزامی موجب می شود سند،اعتبار سند تجاری سفته را نداشته و سندعادی محسوب می شود.
تابعیت سفته از مقررات برات:
طبق ماده 309 ق.ت :
تمام مقرارت راجع به بروات تجارتی در مورد فته طلب نیز لازم الرعایه است.
مواد 306.ق.ت درخصوص سفته نیز رعایت می شود .کلیه مقرارت راجع به برات در خصوص سفته نیز رعایت می شود مگر مقررات راجع به قبولی (قبولی یا نکول اعتراض نکول) و تعدد نسخ همان طور که می خواندیم صدور برات در وجه حامل بلاموضوع است اما صدور سفته در وجه حامل امکان پذیر است .
مسئولیت در سفته:
صادر کننده و ظهر نویسان سفته قبل از رسیدن مسئولیتی ندارد زیرا در سفته قبولی وجود ندارد و مسئولیت انها فقط بعد از سررسیدن و نسبت به پرداخت است.
1– مسئولیت صادر کننده سفته
مراجعه به صادر کننده سفته مهلت زمانی محدودی ندارد زیرا صادر کننده سفته مدیون اصلی سفته است.
شرط عدم مسئولیت صادر کننده سفته باطل است .
2- مسئولیت ظهر نویسی سفته
بعد از مراجعه به صادر کننده سفته و عدم پرداخت وجه ، دارنده بعداز اعتراض عدم تادیه طبق ماده 249 قانون تجارت می توان به ظهرنویسان مراجعه کند .
ماده ۲۴۹ قانون تجارت مقرر داشته است:
براتدهنده، کسی که برات را قبول کرده و ظهرنویسها در مقابل دارنده برات مسئولیت تضامنی دارند. دارنده برات در صورت عدم تادیه و اعتراض میتواند به هر کدام از آنها که بخواهد منفرداً یا به چند نفر یا به تمام آنها مجتمعاً رجوع نماید. همین حق را هر یک از ظهرنویسها نسبت به براتدهنده و ظهرنویسهای ماقبل خود دارد.
اقامه دعوی بر علیه یک یا چند نفر از مسئولین موجب اسقاط حق رجوع به سایر مسئولیت برات نیست. اقامهکننده دعوی ملزم نیست ترتیب ظهرنویسی را از حیث تاریخ رعایت کند. ضامنی که ضمانت براتدهنده یا محالعلیه یا ظهرنویسی را کرده فقط با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت نموده است.
دارنده پس از رسیدن برات و مراجعه به صادر کننده و اعتراض عدم تادیه ظرف ده روز ارز تاریخ اعتراض عدم تادیه می تواند مستقیما به هر کدام از ظهر نویسان مراجعه کند .
طبق مواد 286و278 قانون تجارت مهلت اقامه دعوای دارنده به یکی از ظهر نویسان مراجعه نمودهو وجه را در یافت کرد،ظهر نویس پرداخت کننده حق خواهدد داشت تا به ایادی ما قبل مراجعه کند .مهات مراجعه مانند حالت قبل همان یک سال ودو سال است اما مبدا دیگر زمان اعتراض عدم تادیه نسبت مبدا شروع مهلت بسته به این دارد که ظهر نویس چگونه وجه را پرداخت کرده باشد.اگر با اقامه دعواپرداخت کرده باشد مهلت ،از فردای روز پرداخت شروع می شود .
نکته : شرط عدم مسئولیت ظهر نویس سفته مانند برات و چک صحیح است .
مهلت اقامه دعوا علیه ظهر نویس:
اقامه دعوای دارنده علیه ظهر نویس 1یا2سال از تاریخ اعتراض عدم تادیه
اقامه دعوای ظهر نویس علیه . ظهر نویس قبلی/ 1 یا 2 سال ازفردای روز پرداخت یا از فردای ابلاغ احضار یه دادگاه
3- مسئولیت ضامن سفته :
تنظیم و تکمیل سفته
در جمع بندی مطالبی که گفته شد :
به جهت اینکه بشود نام یک سند را بر سفته گذاشت، باید مشخصات ظاهری آن رعایت شود، در غیر این صورت، سفتهای که امضا میکنید مشمول مقررات نمیشود. اول اینکه مبلغ باید به صورت تمام حروف روی آن نوشته شده باشد. مبلغی که تعهد میکنید نباید از مبلغ اسمی آن بیشتر باشد، در واقع مبلغ اسمی، سقفی است برای تعهد در آن سند؛ مثلا برای تعهدکردن ۲۷۰ میلیون ریال باید سفته ۳۰۰ میلیونی بخرید. دوم اینکه گیرنده وجه مشخص باشد البته حتما لازم نیست نام شخص خاصی روی سفته نوشته شود. سفته میتواند در وجه حامل باشد یا به شخص دیگری حواله شود؛ عبارت “حوالهکرد” برای همین است.
مطلبی که باید به آن توجه کنید این است که تاریخ پرداخت آن مشخص باشد. اگر تاریخ نوشته نشود، سفته مشخصات ظاهری خود را از دست میدهد و دیگر یک سند تجاری نخواهد بود. بلکه فقط یک سند عادی است که طبق قانون مدنی میتوان نسبت به وصول مبلغ آن اقدام کرد. در ضمن این امر میتواند دلیلی بر عندالمطالبه بودن آن باشد؛ یعنی موقع پرکردن سفته تاریخ برای دو طرف اهمیتی نداشته بلکه مبلغ تعهد شده مهم بوده است.
نحوه تغییر در سفته
جهت اینکه وضعیت سفته را تغییر دهید، میتوانید آن را پشتنویسی یا ظهرنویسی کنید. مثلا عبارت حوالهکرد برای انتقال سند به فرد دیگری است، اما چنانچه این عبارت را خط بزنید به این معنی است که حق انتقال را از دارنده سلب کردهاید و اگر مجبور به انتقال شوید باید ظهرنویسی کنید و بنویسید که این سند به فلانی منتقل شد و پای نوشتهتان را هم امضا نمایید.
مضافا میتوانید برای دریافت وجه به دیگری وکالت دهید که این را هم باید ظهرنویسی کرده و امضا کنید، چون اصولا ظهرنویسی برای انتقال است، اگر برای وکالت در وصول باشد، باید عبارت “برای وکالت” تصریح شود و به امضای دارنده برسد. کسی که با ظهرنویسی وکالت پیدا میکند، درست مانند دارنده سفته حق اقامه دعوی را نیز برای وصول آن خواهد داشت.
حق بازداشت در صورت عدم پرداخت
جهت اینکه بتوانید از مسئولیت تضامنی ظهرنویسها برای وصول طلب خود استفاده کنید، باید تا قبل از اینکه یک سال از تاریخ واخواست بگذرد، دادخواستی علیه آنها به دادگاه تقدیم کنید. اگر این کار را انجام ندهید، بعد از یکسال دعوی شما علیه ظهرنویسها پذیرفته نمی شود، اما اگر دادخواست بدهید، این حق را خواهید داشت که از دادگاه تقاضای تامین کنید؛ به این معنی است که قبل از رسیدگی و صدور حکم، مالی را از اموال طرف دعوی که معادل مبلغ طلب شماست، به دادگاه معرفی کنید تا برای اطمینان از وصول طلب، به نفع شما توقیف شود. بدین نحو بعد از صدور حکم، حتی در صورتی که ضامن طلب شما را نپذیرد، باز هم وصول طلب شما از مال توقیف شده، امکان دارد. در این صورت خیلی آسانتر و مطمئنتر به پولتان میرسید، اما اگر اموالی از محکوم پیدا نشود، به استناد ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی، میتوانید تقاضای بازداشت شخص محکوم را کنید.
از جمه نکات مهمی دیگری که درباره سفته باید بدانید، این است که : کل ویژگیها و وظایفی که در قانون تجارت برای سفته گفته شده است، در عرف حال حاضر با استفاده از چک خیلی سادهتر و مطمئنتر اجرا میشود؛ بنابراین بهترین و مهمترین کاربردی که امروز برای سفته باقی مانده، استفاده از آن برای ضمانت است؛ یا ضمانت حسن انجام کار یا ضمانت پرداخت اقساط وام و مانند اینها.
در این صورت سفته تبدیل به امانتی میشود که شما در اختیار کارفرما یا طلبکار خود گذاشتهاید تا در صورت تخلف از شرط از آن استفاده کند. حواستان را جمع کنید که اگر میخواهید سفته را به عنوان ضمانت و یا هر عنوان دیگر غیری تعهد مبلغی پول به شخصی بدهید، حتما در یک دفتر اسناد رسمی، از او رسید بگیرید که این سفته را برای چه منظور به نام او صادر میکنید. تاکید روی دفتر اسناد رسمی به این دلیل است که سند شما رسمیت بیابد و اعتبار آن بالا برود، چون سند عادی در دادگاه اعتبار چندانی ندارد.
شرایط سفته ی وصول نشده
امکان دارد مبلغ تعهد شده، با رسیدن موعد مقرر پرداخت نشود. در این صورت اگر دارنده سفته هستید، باید تا ۱۰ روز بعد از تاریخ سررسید، سفته را واخواست کنید. جهت این کار باید واخواستنامهای تنظیم و به دادگاه رسیدگیکننده به امور حقوقی تقدیم کنید.
واخواستنامه چاپی را میتوان از دادگاه ها و یا حتی از بانکها تهیه کرد.
در تنظیم واخواست باید یک رونوشت کامل از موارد امضا شده، بنویسید و با استفاده از کاربن آن را در ۳ نسخه مشابه تنظیم کنید. بعد از تهیه و چسباندن تمبر به واخواست خود، دادگاه دستور میدهد که این برگه توسط مامور اجرا به صادرکننده سفته ابلاغ شود. یادتان باشد که در مورد وصول مبلغ، هیچ نوشتهای از نظر اعتبار و قدرت اجرایی، جایگزین واخواستنامه نمیشود.
مسئولیت پشتنویسان سفته
سفته امکان دارد با ظهرنویسیهای متعدد به اشخاص متعددی منتقل شود. در این حالت صادرکننده یعنی کسی که آن را امضا میکند و تمام ظهرنویسها همگی در مقابل دارنده آن مسئولیت تضامنی دارند. مسئولیت تضامنی به این معنی است که تمام این افراد مسئول پرداخت تمام مبلغ هستند؛ یعنی اگر دارنده سفته هستید میتوانید به هر کدام از امضاکنندگان که دسترسی راحتتری به او دارید مراجعه نمایید و کل مبلغ را از او بخواهید.
البته این کار برای هر کدام از امضاکنندگان این حق را به وجود می آورد که برای پس گرفتن مبلغی که به دارنده پرداخت نموده، به امضاکننده قبل از خود رجوع نماید؛ یعنی برای هر یک از ظهرنویسها حق مطالبه وجه نسبت به ظهرنویسهای قبل از خود و در نهایت نسبت به شخص صادرکننده وجود دارد.
نحوه انتقال سفته
شخصی که این سند به نام او صادر شده است، میتواند آن را به شخص دیگری انتقال دهد. برای این کار باید سفته را به نام نفر سومی ظهرنویسی نمایید. در این صورت، تمام حقوق و مزایای مربوط به سفته، به دارنده جدید منتقل میشود. انتقال سفته با امضای دارنده آن انجام میشود. کسی که سفته به نام او امضا شده یا کسی که با ظهرنویسی به او منتقل شده، دارنده سفته محسوب میشود. دارنده میتواند برای وصول وجه تعهد شده، به دیگری وکالت دهد. برای این منظور باید دارنده با نوشتن عبارت وکالت برای وصول را پشتنویسی و امضا کند.
ضمانت و ضامنین
اگر قرار است سفته به نام شما صادر شود یا اینکه با ظهرنویسی به شما انتقال یابد، میتوانید برای اطمینان بیشتر از پرداخت وجه آن، ضامن بخواهید. ضامن هم باید آن را ظهرنویسی و امضا کند. ضمانت برای دارنده این امتیاز را دارد که موقع وصول مبلغ میتواند علاوه بر امضاکننده اصلی، به ضامن هم مراجعه کند. این حق برای تمام امضاکنندگان بعدی هم وجود خواهد داشت. در صورتی که برای وصول مبلغ به ضامن مراجعه شود و او مبلغ را بپردازد، میتواند برای وصول مبلغ ذکر شده به امضاکنندگان قبلی مراجعه کند.
چک؛ جانشین برحق سفته
سفته همان وظیفه عرفی چک را به عهده دارد، اما به مرور زمان در معاملات چک جای هر سند دیگری را گرفت؛ چراکه برای تعهد پرداخت پول در آینده نیاز به وجود ضمانتی برای اجرای تعهد است. چک به دلیل اینکه جنبه کیفری که می تواند داشته باشد این ضمانت را خود به خود و طبق قانون همراه دارد. جنبه کیفری یعنی صدور چک بلامحل به خودی خود جرم است، بدون اینکه جنبه مسئولیت مدنی و بدهکاری به غیر را در نظر بگیریم.جرم صدور چک پرداخت نشدنی یک جرم مادی صرف است که حتی نیاز به احراز انگیزه ندارد.
تفاوت دیگری چک با سفته در این است که برای داشتن چک نیاز به مقدماتی است؛ شما باید در بانک حساب جاری داشته باشید تا بتوانید به نام خود چک صادر کنید. برای باز کردن حساب جاری هم نیاز است به بانک ثابت کنید که منبع مالی مستمر دارید و میتوانید پولهای تعهد شده را از آن منبع تامین کنید. در صورتی که سفته را میتوانید خیلی راحت و با پرداخت مبلغ معینی بخرید.
سفته فاقد نام
در تنظیم سفته، این امکان وجود دارد که بدهکار، سفتهای را که صادر میکند، بدون ذکر نام طلبکار به وی بدهد که این طوری فرد میتواند یا خودش در سررسید برای گرفتن پول اقدام کند یا این که آن را به دیگری حواله بدهد، عبارت حواله کرد در سفته به شخص دارنده این اختیار و امتیاز را میدهد که بتواند سفته را به دیگری منتقل کند. اما چنانچه حوالهکرد خط زده شود، دارنده سفته نمیتواند آن را به دیگری انتقال دهد و تنها خود وی باید برای وصول آن اقدام کند، علاوه بر آن میتواند با پشت نویسی آن را به شخص دیگری انتقال دهد.
سفته را از کجا تهیه نماییم؟
سفته را میشود از هر جایی تهیه کرد. از دستفروشان بازار گرفته تا بعضی از دکههای روزنامهفروشی. لیکن مطمئنترین محل برای تهیه این سند، شعبههای بانک ملی است. اگر آن را از جای نامعتبر بخرید ممکن است مبلغی بیشتر از آنچه مصوب است از شما بگیرند. حتی ممکن است در مقابل مبلغ بیشتر به شما یکسری سند جعلی بدهند که دردسرهای زیادی بعدها برای شما داشته باشد. بهای مصوب برای سفته عبارت است از ۰٫۵ در هزار مبلغ اسمی سند.
طبق رای وحدت به شماره 597 مورخ 12/2/1374 مهلت یک سال مقرر در ماده 286 ق.ت،جهت استفاده از حقی که ماده 249 این قانون برای دارنده برات یا سفته منظور نموده ،در مورد (ظهر نویس) به معنای مصطلح کلمه بوده و ناظر به شخصی که ظهر سفته را عنوان (ضامن) امضاء نموده است.زیرا با توجه یه طبع ضمان و مسئولیت ضامن در هر صورت (بنا برقول ضم ذمه به ذمه یا نقال ان) در قبال دارنده سفته یا برات ،محدودیت مذکور درماده 286 ق.ت درباره ضامن مورد نداشته ….
به تاريخ روز سه شنبه 1374/2/12 جلسه وحدت رويه هيأت عمومي ديوان عالي كشور به رياست حضرت آيتالله محمد محمدي گيلاني رييسديوان عالي كشور و با حضور جناب آقاي مهدي اديب رضوي نماينده دادستان محترم كل كشور و جنابان آقايان رؤسا و مستشاران شعب كيفري وحقوقي ديوان عالي كشور تشكيل گرديد.
پس از طرح موضوع و قرائت گزارش و بررسي اوراق پرونده و استماع عقيده جناب آقاي مهدي اديب رضوي نماينده دادستان محترم كل كشور مبني بر:”حسب مواد: 249 و 309 و 286 اصلاحي قانون تجارت ضامن و متعهد سفته، در برابر دارنده سفته مسئوليت تضامني دارند و دارنده سفته برايوصول طلب خود ميتواند به هر يك از آنها، يا به هر دو آنها مراجعه نمايد. لكن مراجعه دارنده سفته به ضامن مستلزم اين است كه ظرف يك سال ازتاريخ واخواست سفته اقامه دعوي نمايد، بنا به مراتب رأي شعبه 25 ديوان عالي كشور موجه بوده، معتقد به تأييد آن ميباشم.” مشاوره نموده و اكثريتقريب به اتفاق بدين شرح راي دادهاند.
با توجه به اطلاق این رای ،ضامن باید به صادرکننده مقید شود زیرا ضامن با کسی مسئولیت تضامی دارد که جالب او ضمانت کرده است ،بنابراین اگر ضامن از طرف صادر کننده سفته باشد. مسئولیت مقید به مهلت نیست اما اگر از طرف ظهر نویس ها باشد ،مسئولیت ضامن همانند مسئولیت ظهر نویس مقید به مهلت یک سال یا دو سال است.
موسسه حقوقی عدالت جو خدمات مشاوره حقوقی به صورت تلفنی و آنلاین را به همه مشتریان ارائه می دهد و همچنین برای مشاهده مقالات بیشتر در مورد مسائل حقوقی نفقه ، طلاق ، کلاهبرداری می توانید به این صفحه مراجعه کنید.