وکالت بلاعزل چیست؟
شرایط وکالت بلاعزل
اشخاص در گاهی موارد، به‌گونه‌ای که امروز نیز رایج می باشد ، قصد ایجاد یک رابطه پایدار (وکالت) و غیرقابل فسخ حتی گاهی غیرقابل انفساخ را دارند و به این منظور به وکالت بلاعزل روی می‌آورند و از آن استقبال می نمایند . به ظاهر وکالت بلاعزل وکالتی می باشد که موکل حق عزل، و وکیل حق استعفا ندارد اما این اصطلاح در میان مردم و عرف دفاتر اسناد رسمی هنگامی به کار خواه رفت که موکل علاوه بر نداشتن حق عزل، حق انجام مورد وکالت را نیز از دست خواهد داد .
واقعیت این است که باید قصد طرفین و تراضی آنها را جستجو کند و نیز اینکه چگونه توافق کردند. ماده ۶۷۹ قانون مدنی مقرر می‌دارد که موکل قادر است هر وقت بخواهد وکیل را عزل نماید مگر اینکه وکالت وکیل یا عدم عزل در ضمن عقد لازمی شرط شود .ظاهر این ماده و عنوان وکالت بلاعزل که در میان مردم رایج می باشد ، به اسقاط و از بین رفتن حق عزل موکل انصراف دارد اما نباید به این ظاهر اعتماد کنید بلکه مفاد این ماده اختصاص به موکل ندارد و درباره استعفای وکیل نیز اجرا خواهد شد .
شرایط وکالت بلاعزل – انگیزه‌های توسل به وکالت بلاعزل و وکالت بدون استعفا
علت اصلی توسل به وکالت بلاعزل، ایجاد یک رابطه پایدار و غیرقابل فسخ از جانب موکل و وکیل می باشد مثلاً شخصی ملکی می‌خرد اما به دلایلی نمی‌تواند سند رسمی تنظیم نماید و ناگزیر وکیل بلاعزل فروشنده می گردد تا بعد از رفع موانع و فراهم شدن مقدمات ثبت به وکالت از فروشنده نسبت به انتقال قطعی و رسمی ملک به نام خود اقدام نماید یا چنانکه دیدیم، زنی با استفاده از شرط ضمن عقد ازدواج، وکیل زوج خواهد شد تا در صورت لزوم به وکالت از زوج، خود را مطلقه نماید .
در این موارد به ظاهر آنچه که طرفین قرارداد به مورد آن توافق می نمایند ، چیزی جز اعطای نمایندگی غیرقابل عزل (یا غیرقابل استعفا) نمی باشد اما انگیزه‌های دیگری آنان را وادار به برقراری چنین رابطه‌ای می نماید . این اغراض و اهداف، متعدد و متنوع هستند و محرک‌های اشخاص مختلف نسبت به قراردادهای مختلف در هر شرایط زمانی و مکانی متفاوت می باشد .
این انگیزه‌ها را به ۳ دسته کلی می‌توان تقسیم کرد که شامل موارد زیر است :
- انجام مورد وکالت (انجام تعهد یا انجام تشریفات یا انتقال مال به صورت رسمی) در آینده بدون حضور موکل و به وکالت از جانب او
- فرار از برخی تنگناهای موجود و ایجاد فرصت مناسب برای فراهم کردن مقدمات و رفع موانع و فرار از برخی مقررات امری و شکلی
- تقلب نسبت به قانون
همچنین سوءاستفاده از این روش و نقد برخی از استادان با اینکه وکالت بلاعزل در بیشتر موارد گره‌های حقوقی پاره‌ای از اشخاص را می‌گشاید و استفاده‌های بجا و مناسب از آن، به پیروی از قانون مدنی (ماده ۶۷۹) به صورت شرط ضمن عقد خارج لازم معمول و متداول می باشد اما در برخی موارد بعضی از فرصت‌طلب‌ها سوءاستفاده‌هایی از آن کردند. این گرفتاری‌ها اغلب ناشی از عدم توجه کافی به مفاد قانون و برداشت‌ها و تفسیرهای شخصی می باشد اما گاهی با علم و آگاهی از آن به عنوان سرپوشی برای سایر معاملات استفاده خواهد شد . امکان دارد موکل یا وکیل پشیمان شده یا یکی از آنان پیش از انجام مورد وکالت بمیرد یا موکل بدون در نظر گرفتن وکالت و برخلاف انتظار وکیل، به انتقال یا فروش مورد وکالت اقدام نماید.
