چك برگشتی چه زمانی حقوقی و چه زمانی کیفری است ؟
فهرست محتوا
- چک برگشتی حقوقی و کیفری
- چک برگشتی حقوقی و کیفری – در صورتي كه چك دارای وعده باشد
- چک برگشتی حقوقی و کیفری – هرگاه چك بابت تضمين انجام تعهد يا تضمين انجام معامله‌اي صادر شده باشد
- چک برگشتی حقوقی و کیفری – هرگاه چك سفيد امضا صادر شده باشد
- چک برگشتی حقوقی و کیفری – در صورتي كه ثابت شود چك بدون تاريخ صادر شده است
- چک برگشتی حقوقی و کیفری – هرگاه وصول وجه چك منوط به تحقق شرطي شده باشد
- چک برگشتی حقوقی و کیفری – مفهوم حقوقي شدن چك
- چک برگشتی حقوقی و کیفری – مطالبه وجه چك از دادگاه
چک برگشتی حقوقی و کیفری
اگر روزي چكي را از شخصي داشتيد و براي نقد كردن آن به بانك مراجعه نمودید و حساب صادركننده چك موجودي نداشت، براي دريافت طلب خود چه می کنید ؟ به كدام محكمه مراجعه خواهید کرد؟ اين نوشتار درپي پاسخ به اين سوال می باشد .
قانون به صدور چك بلامحل به عنوان يك جرم نگاه كرده . هر جرمي براي وقوع، نياز به شرايط خاصی دارد. قانون اعلام می کند كه درصورت وجود هر يك از حالات يا شرايط زير، صدور چك بلامحل جرم كيفري نیست. بنابراين در هر يك از موارد زير، شكايت شاكي به دليل حقوقي بودن چك پيگرد كيفري ندارد :
چک برگشتی حقوقی و کیفری – در صورتي كه چك دارای وعده باشد
چك بايد به صورت نقد و بدون وعده صادر گردد. چون چك بايد همانند اسكناس وسيله پرداخت نقدي شود . بنابراين اگر برای مثال، امروز چكي براي تاريخ فردا يا هفته يا ماه يا سال آينده صادر گردد ، صادركننده چك مجازات كيفري نمی شود. چون اين چك حقوقي است. همان‌طور كه مي‌دانيد، صدور چك بدون وعده، بسيار نادر می باشد و حتي بسياري از چك‌هايي كه صادركنندگان آن توسط دادگاه به مجازات حبس محكوم خواهند شد، در واقع چك‌هاي وعده دار و حقوقي می باشند اما دليل تعيين مجازات در اين موارد آن است كه صادركنندگان چك به عنوان متهم در دادسرا يا دادگاه قادر به اثبات اين موضوع كه چك به صورت وعده‌دار صادر شده است نمی باشند . بنابراين نحوه اثبات اين موضوع و شيوه دفاع، از اهميت فراواني برخوردار می باشد.
چک برگشتی حقوقی و کیفری – هرگاه چك بابت تضمين انجام تعهد يا تضمين انجام معامله‌اي صادر شده باشد
منشا و دلیل صدور چك بايد بدهي صادركننده معادل مبلغ چك باشد، مانند اینکه شخصي برای خريد يك دستگاه اتومبيل يا آپارتمان يك فقره چك براي پرداخت تمام يا قسمتي از وجه معامله صادر نماید. اما اگر مبنا و علت صدور چك مديونيت و بدهكاري صادركننده نباشد، بلكه به عنوان تضمين معامله يا تعهد صادر شود صادركننده قابل تعقيب كيفري و مجازات نیست . همانند آنكه شخصي مغازه يا منزل مسكوني را اجاره كند و مالك خانه يا مغازه در اجاره‌نامه از مستاجر تعهد بگيرد كه در راس انقضاي مدت اجاره و در پايان مدت اجاره، محل را تخليه نماید. سپس براي آنكه به گمان خود تضميني براي اين تعهد دريافت كند ، از مستاجر بخواهد كه يك فقره چك ( به طور مثال معادل قيمت منزل يا مغازه) به عنوان تضمين تعهد به تخليه صادر و به او ارايه نماید. یا نمونه ای ديگر آنكه، خريدار يك دستگاه آپارتمان از فروشنده بخواهد براي تضمين تعهد به انتقال سند در دفترخانه، يك فقره چك صادر نماید و به دست خريدار يا به نزد واسطه (بنگاه) بسپارد. در تمامي اين موارد به دليل آنكه صادركننده در حقيقت مبلغ ذكر شده در متن چك را بدهكار نمی باشد. بنابراين صادركننده قابل تعقيب كيفري و قابل مجازات نیست . اين كه چك بابت تضمين صادر شده است امکان دارد در متن خود چك ذكر شود و يا آنكه اين مطلب در چك بيان نشود . اما صادركننده بتواند به راه ديگري (مانند قولنامه يا شهادت شهود) اين موضوع را اثبات نماید.
چک برگشتی حقوقی و کیفری – هرگاه چك سفيد امضا صادر شده باشد
يعني اينكه صادركننده بدون قيد مبلغ، تاريخ و نام دارنده، فقط چك را امضا و ارايه كند .
چک برگشتی حقوقی و کیفری – در صورتي كه ثابت شود چك بدون تاريخ صادر شده است
معمولا در اين گونه موارد، دارنده چك، قبل از شكايت و قبل از مراجعه به بانك، مبادرت به درج تاريخ می نماید. اما چنانچه در مرجع قضايي ثابت شود صادركننده در هنگام صدور، تاريخ چك را ننوشته باشد صادركننده مسئوليت كيفري ندارد .
چک برگشتی حقوقی و کیفری – هرگاه وصول وجه چك منوط به تحقق شرطي شده باشد
اين شرط امکان دارد در خود متن چك ذكر شود يا آنكه بعدها بر اساس يك فقره قولنامه، صورتجلسه، شهادت شهود و غيره اثبات گردد. برای مثال خريدار اتومبيل، تمام يا قسمتي از مبلغ معامله را به صورت يك فقره چك صادر و در اختيار طلبكار (يعني فروشنده) يا واسطه (بنگاه) بگذارد و شرط نماید كه تنها بعد از انتقال سند در محضر، طلبكار حق دارد به بانك مراجعه و وجه چك را وصول نماید.
- هرگاه ثابت شود چك بابت معاملات نامشروع يا ربا (بهره) صادر شده است.
- هرگاه دارنده چك تا ۶ ماه از تاريخ صدور چك براي وصول آن به بانك مراجعه نکرده باشد ، يا ظرف ۶ ماه از تاريخ صدور گواهي عدم پرداخت (يعني برگشتي از بانك) شكايت نكرده باشد .
غير از موارد ذکر شده در بالا، در ساير موارد، چك كيفري می باشد يعني صادركننده چك قابل تعقيب كيفري و مستوجب مجازات است .
چک برگشتی حقوقی و کیفری – مفهوم حقوقي شدن چك
اغلب افراد تصور مي‌كنند، چكي كه حقوقي خواهد شد از اعتبار افتاده است و بي‌ارزش می باشد . در حالي كه اين‌گونه نيست. در چك‌هاي حقوقي تنها صادركننده قابل تعقيب و مجازات كيفري نمی باشد اما مي‌توان تقاضاي توقيف اموال و دارايي صادركننده را كرد و دادگاه نيز حكم به پرداخت مبلغ چك خواهد داد مگر آنكه با دفاعيات خوانده (صادركننده) ثابت گردد كه به طور كلي طلبي وجود ندارد يا آنكه چك بابت ربا صادر شد يا به هر دليل ديگر دارنده چك (خواهان) استحقاقي نخواهد داشت .
چک برگشتی حقوقی و کیفری – مطالبه وجه چك از دادگاه
برخي از افراد گمان مي‌كنند جهت وصول وجه چك از طريق دادگاه، فقط بايد شكايت كيفري نمایند . در حالي كه حتي اگر اين شكايت نتيجه داشته باشد، دادگاه تنها حكم به مجازات حبس می دهد و درباره طلب دارنده اظهار نظر نمي نماید . هم درباره چك‌هاي كيفري و هم چك‌هاي حقوقي، دادگاه تنها در صورتي حكم به پرداخت مبلغ چك در وجه دارنده چك را صادر می کند كه دارنده به عنوان خواهان، فرم مخصوص دادخواست را تكميل و با پرداخت هزينه دادرسي از طريق ابطال تمبر و ساير تشريفات قانوني، آن را تحويل دفتر دادگاه نماید . در غير اين صورت دادگاه قانونا قادر نیست حكمي مبني بر پرداخت مبلغ چك صادر نماید. البته در بسياري موارد، صادركننده به علت ترس از مجازات، خود راسا مبادرت به پرداخت مبلغ چك مي نماید . در اين صورت، زحمت تقديم دادخواست نيز از دوش دارنده چك برداشته می شود .
