مالیات و معافیت های مالیاتی
مالیات نوعی هزینه اجتماعی می باشد که بنا بر قانون از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی برای استفاده و بهره برداری از ابزار، منابع و امکانات یک کشور پرداخت می شود. افراد بخشی از سود و درآمد خود را به دولت می دهند. مالیات مهم ترین منبع درآمد دولت ها در سراسر جهان است. هدف از اخذ مالیات جبران هزینه های خدماتی است که به شهروندان ارائه می شود، البته مواردی هم شامل معافیت های مالیاتی می شوند که در ادامه باهم بررسی خواهیم کرد.
برای آشنایی با خدمات مالیاتی موسسه عدالت جو اینجا کلیک کنید.
مالیات برطبق تعریفی که سازمان همکاری و توسعه اقتصادی ( OECD ) ارائه نموده پرداختی لازم و ضروری و بلاعوض که ممکن است این مالیات به شخص، دارایی، مؤسسه و غیره تعلق گیرد می باشد. در بعضی از ادارات و ارگان ها و سازمان های پیشرفته مالی ابتدا مالیات را اخذ کرده و سپس خدمات را ارائه می دهند. باید توجه داشت که بعضی از کالاها را دولت به این دلیل بر آن ها مالیات سنگینی وضع می کند که از مصرف آن جلوگیری شود مثلاً سیگار و تنباکو بیشترین میزان مالیات را به خود اختصاص می دهند. برای سیگار ۲۰ درصد مالیات تعیین شده است.
با دریافت مالیات فعالیت های مربوط به امنیت، بهداشت، آموزش، فعالیت های نرم افزاری و سخت افزاری و ایجاد زیر ساخت را می توان تأمین نمود مالیات ها می تواند از طریق کنترل درآمد ها موجب شود که تقاضای کالاهای مصرفی کمتر گردد و عرضه به صورت متعادل صورت پذیرد و با این روش تورم ناشی از تقاضای کالا از بین خواهد رفت.
مالیات یکی از راه های تأمین هزینه های اداره کشور و تجهیز ارتش بوده بر این اساس مالیات از یکسو ابزاری برای تأمین مالی مخارج دولت است و از طرف دیگر برای توزیع عادلانه ثروت و درآمد تک تک افراد جامعه می باشد. با اجرای سیاست های مالی مناسب می توان به تعادل و توازن تولید، صادرات و رونق اقتصاد کشور کمک نمود بر همین اساس هرسال سعی می شود در لایحه بودجه سهم درآمد های مالیاتی نسبت به سال های قبل افزایش بیابد تا بتوان از این طریق مالیات را جایگزین درآمد های نفتی نمود.
فهرست محتوا
انواع مالیات
در ایران مالیات به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می شود، درصورتی‌که پرداخت کننده مالیات یک نفر باشد مالیات مستقیم خواهد بود در واقع مالیات مستقیم بدون هیچ واسطه ای و به طور مستقیم از شهروندان گرفته می شود باید توجه کرد که مالیات مستقیم را همه اعضا یک جامعه پرداخت می نمایند اما این پرداخت محسوس نمی باشد و اکثر افراد هنگام پرداخت آن بی اطلاع می باشند مانند مالیاتی که بر قیمت کالاها و خدمات اضافه خواهد شد و مصرف کننده آن را پرداخت می کند.
مالیات مستقیم
مالیات مستقیم خود دو نوع دارد:
مالیات بر دارایی
مبنای مالیات بر دارایی ثروت فرد پرداخت کننده مالیات می باشد مهم ترین نوع مالیات بر دارایی، مالیات بر ارث است در مالیات بر ارث مالیات اموال و دارایی های فرد فوت شده که در زمان انتقال دارایی ها به وارث یا وارثان از این اموال کسر می گردد می باشد .
مالیات بر درآمد
در این نوع از مالیات مهم نیست که منابع درآمد شخص چه باشد بلکه درآمد یک ساله شخصی مالیات دهنده مهم خواهد بود از انواع این نوع مالیات می توان به موارد زیر اشاره نمود :
مالیات بر درآمد حقوق
هرگاه شخصی حقیقی برای فردی کار کند و در ازای کاری که انجام می دهد از حقوق و مزایا بهره مند شود مشمول مالیات بر درآمد حقوق می شود، پرداخت این نوع مالیات بر عهده کارفرماست اما هزینه آن را حقوق بگیران پرداخت می نمایند یعنی کارفرمایان قبل از اینکه حقوق شخص را پرداخت کنند مالیات آن را کسر می کنند و به حساب دولت واریز می کنند . هرسال طبق قوانین کشور ایران مبلغ مشخصی در بودجه سالانه به عنوان مالیات بر حقوق تعیین می شود که اگر حقوق شخصی کمتر و یا برابر با این مبلغ باشد از معافیت مالیاتی برخوردار خواهد بود و در صورتی‌که حقوق افراد مازاد بر این مبلغ مشخص باشد مالیات اخذ می شود .
مالیات بر درآمد کشاورزی
در حال حاضر درآمد حاصل از فعالیت های کشاورزی، دامداری، دام پروری، پرورش ماهی، صیادی و … از معافیت مالیاتی برخوردارند .
مالیات بر درآمد مشاغل
منظور درآمد و سودی می باشد که افراد با اشتغال مشاغل خدماتی، پزشکی و تجاری به دست می آورند در این مورد مبنای محاسبه مالیات عبارت است از درآمد حاصل از کل فروش کالا و خدمات پس از کسر هزینه ها می باشد . میزان درآمد این افراد بر طبق اظهارنامه هایی است که خود این افراد به امور مالیاتی محل کار خود ارسال می نمایند درصورتی‌که این افراد درآمد خود را صادقانه بیان نکنند و یا از پر کردن اظهارنامه خودداری نمایند سازمان امور مالیاتی درآمد این افراد را برآورد نموده و میزان مالیات او را تعیین خواهد کرد این افراد حتی ممکن است جریمه شوند .
مالیات بر درآمد اتفاقی
منظور از درآمد های اتفاقی درآمد هایی مانند جایزه است که به‌صورت اتفاقی به فردی تعلق می گیرد، تمام درآمد های حاصل از این راه مشمول مالیات خواهد بود و میزان مالیات بسته به نوع درآمد متفاوت خواهد بود .
مالیات بر درآمد املاک
در اینجا منظور از این نوع مالیات، درآمد حاصل از اجاره املاک است املاکی که به عنوان اجاره داده می شوند برای هزینه ها و استهلاکات شامل پرداخت مالیات می گردند . علاوه بر اجاره نقل و انتقال املاک نیز مشمول مالیات هستند .
مالیات غیر مستقیم
مالیات غیر مستقیم نیز عبارتند از :
مالیات حقوق و عوارض گمرکی
مالیات حقوق و عوارض گمرکی یکی از انواع مالیات غیرمستقیم می باشد که در واقع همان مالیات هر کشور بر صادرات و واردات کالاهای مختلف می باشد که به نام تعرفه های گمرکی نیز شناخته شده است این نوع مالیات به جز اینکه یکی از راه های درآمد زایی کشورها می باشد معمولا برای حمایت از کالا و صنایع داخلی به کار گرفته می شود این نوع مالیات معمولاً بر اساس حجم، وزن و… کالاها تعیین و گرفته می شود.
مالیات بر مصرف
مالیات بر مصرف همان طور که قبلاً گفته شد مالیاتی است که خریداران و مصرف کنندگان کالاها در هنگام خرید آن محصول به همراه قیمت آن کالا پرداخت می کنند بنابراین هر فردی که بیشتر از کالایی مصرف کند مالیات بیشتری خواهد داد مالیات بر مصرف دارای نمونه های بسیاری می باشد اما مهم ترین آن در ایران مالیات بر مشروبات غیرالکلی و مالیات بر دخانیات می باشد .
مالیات بر ارزش افزوده
یکی دیگر از انواع مالیات غیر مستقیم مالیات بر ارزش افزوده اند که منظور از آن تفاوت قیمت کالاها و خدمات در زمان عرضه و در زمان خرید در دوره ای مشخص هست. مالیات بر ارزش افزوده شامل خدمات و کالاها و همچنین صادرات و واردات آن ها می شود. این نوع مالیات چند مرحله‌ای می باشد و در مراحل مختلف مانند تولید، واردات و توزیع از هر فعال اقتصادی به فعال اقتصادی دیگر در معاملات پرداخت می شود اما در آخر هزینه آن از مصرف کننده اخذ می شود.
معافیت مالیاتی چیست
معافیت مالیاتی را می توان پرداخت نکردن قانونی مالیات دانست که این کار در راستای حمایت های حاکمان و دولت ها از مردم می باشد اگر افراد با دادن مالیات درآمد آن ها بسیار کم باشد از معافیت مالیاتی برخوردار می شوند وضعیت معاف از مالیات می تواند به دو صورت پرداختن نکردن کامل مالیات و یا پرداخت نرخ های کمتر باشد از نمونه بارز معافیت مالیاتی، معافیت سازمان خیریه از مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد می باشد . هنگامی‌که گروهی از افراد معاف از مالیات شوند درآمد های مالیاتی دولت کاهش می یابد اگر میزان معافیت مالیاتی زیاد شود دولت برای جبران کسری درآمد خود ناچار خواهد بود میزان نرخ مالیات را افزایش داده و به این ترتیب افراد و گروه های دیگر جامعه که از معافیت مالیاتی برخوردار نمی باشد تحت فشار قرار خواهند گرفت.
انواع معافیت‌های مالیاتی
بر طبق استناد به ماده 2 قانون مالیات های مستقیم این افراد از پرداخت مالیات معاف می شوند: وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی، دستگاه های اجرایی، شهرداری های مشمول پرداخت و…
به‌طورکلی می توان معافیت مالیاتی را به انواع زیر تقسیم نمود :
معافیت مالیاتی کشاورزی
بر طبق ماده 81 قانون مالیات های مستقیم درآمد حاصل از کلیه فعالیت های دام پروری، دامداری، کشاورزی، پرورش زنبورعسل، پرورش ماهی، پرورش طیور، صیادی، احیا مراتع و جنگل ها و باغات از معافیت مالیاتی برخوردار می باشند.
معافیت مالیاتی حقوق
بر اساس ماده 92 قانون مالیات های مستقیم 50 درصد مالیات حقوق کارکنان و کارمندان مشاغل در مناطق کمتر توسعه یافته طبق فهرست سازمان برنامه و بودجه کشور بخشیده خواهد شد .
معافیت مالیاتی فعالیت های آموزشی، خدماتی و ورزشی
برحسب استناد به ماده 134 قانون م.م بند 32 درآمد حاصل از مدارس غیرانتفاعی اعم از ابتدایی، راهنمایی، متوسطه، فنی حرفه ای و آموزشگاه های حرفه ای آزاد که مجوز از سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور را دارند و همچنین دانشگاه ها و مهد های غیرانتفاعی در مناطق کمتر توسعه یافته و روستاها، مؤسسات نگهداری از معلولین دارای مجوز و باشگاه ها و مؤسسات ورزشی که مجوز از سازمان تربیت بدنی را دارند، از معافیت مالیاتی برخوردار هستند.
معافیت مالیاتی فعالیت های فرهنگی
بنا بر بند 34 ماده واحد قانون اصلاح قانون های مالیات مستقیم سال 1394 مؤسسات انتشاراتی و مطبوعاتی و قرآنی دارای مجوزهای لازم از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از معافیت مالیاتی برخورد می شوند.
معافیت مالیاتی تعاونی
بنا بر ماده 133 قانون مالیات های مستقیم درآمد صندوق از حمایت توسعه کشاورزی، شرکت های تعاونی روستایی، عشایر، کشاورزی، صیادان، کارگری، کارمندی، دانش آموزان و دانشجویان مشمول معافیت مالیاتی می‌شوند.
معافیت مالیاتی صادرات
بنا بر قانون ماده 141 ق.م.م درآمد حاصل از صادرات خدمات و کالای غیرنفتی و محصولات کشاورزی از معافیت مالیاتی برخوردار هستند همچنین 20 درصد از صادرات موادخام شامل مالیات با نرخ صفر می شود (منظور از نرخ صفر مالیاتی این است که قانون‌گذار برای حمایت از تولیدکنندگان و سرمایه گذاران برای مدت زمان مشخصی این اشخاص را از پرداخت مالیات معاف می نمایند.)
معافیت مالیاتی محصولات صنایع دستی
بنا بر ماده 142 قانون م.م درآمد کارگاه های فرش دستباف و صنایع دستی از معافیت مالیاتی برخوردار می باشند.
معافیت مالیاتی فعالیت های تولیدی، معدنی و گردشگری
درآمد ناشی از فعالیت های معدنی و تولیدی اشخاص حقوقی غیردولتی که دارای پروانه بهره برداری و مجوز هستند و همچنین درآمد های خدماتی بیمارستان ها، هتل ها و مراکز اقامتی گردشگری که دارای مجوز لازم هستند در مناطق توسعه یافته به مدت 5 سال و در مناطق کمتر توسعه یافته به مدت 10 سال از معافیت مالیاتی برخوردار می باشند.
قوانین معافیت مالیاتی
معافیت مالیاتی حقوق
الف: معافیت موضوع ماده 84 ق.م.م که برای این معافیت مالیاتی هرسال در بودجه سالانه سنواتی تعیین می شود.
ب: معافیت موضوع ماده 91 ق.م.م: که شامل معافیت مالیاتی عیدی و پاداش حقوق، هزینه مسافرت مربوط به شغل، حقوق بازنشستگی، مزایای بازخرید، مزایای پایان خدمت، مرخصی، خسارت و اخراج و همچنین واگذاری مسکن به کارگران در محل پروژه می شود.
معافیت مالیاتی درآمد اجاره املاک
الف: محل سکونت پدر، مادر، فرزند، همسر و افراد تحت تکلف مالک اجاری درصورتی‌که ثابت شود از آن ها اجاره گرفته نمی شود از معافیت مالیاتی برخوردار می باشند.
ب: واحد های مسکونی در تهران تا مجموع متراژ 150 مترمربع زیربنای مفید و در سایر مناطق تا مجموعه متراژ 200 مترمربع زیربنای مفید از معافیت مالیاتی برخوردارند.
معافیت مالیاتی اشخاص حقوقی
برطبق تبصره 6 ماده 105 ق.م.م نرخ مالیات شرکت های تعاونی و اتحادیه ها حدود 18/75 درصد است . معافیت های مالیاتی موضوع ماده 143 ق.م.م شامل موارد زیراست :
الف: 10 درصد مالیات فروش کالا در بورس
ب: 10 درصد مالیات شرکت هایی که سهام آن ها برای معامله در بورس های داخلی و یا خارجی پذیرفته خواهد شد.
ج: 5 درصد مالیات شرکت هایی که سهام آن ها برای معامله خارج از بورس های داخلی و یا خارجی پذیرفته می شود.
قانون معافیت مالیاتی موضوع ماده 81 قانون اساسی
- قانون معافیت مالیاتی موضوع ماده 142: درآمد کارگاه‌های فرش دستباف و صنایع‌دستی و اتحادیه‌های تولیدی از معافیت مالیاتی برخوردارند.
- قانون مالیاتی موضوع ماده 141: 100 درصد درآمد حاصل از صادرات خدمات و کالاهای غیرنفتی و همچنین محصولات بخش کشاورزی و 20 درصد حاصل از صادرات مواد خام شامل مالیات با نرخ صفر درصد می باشند.
- سود و درآمد حاصل از کلیه خدمات و فعالیت های کشاورزی، دام پروری، دامداری، پرورش ماهی، پرورش زنبورعسل، پرورش طیور، صیادی و ماهیگیری، احیای مراتع و جنگل ها از قبیل نخلستان ها از معافیت مالیاتی برخوردار می باشند .
