وقف چیست و همه چیز درباره وقف و قوانین آن

• admin
• • مقاله ها

شاید ندانید که معنای وقف چیست و بخواهید از دیدگاه حقوقی، تعرف کاملی از آن داشته باشید. باید بگویم که به لحاظ حقوقی، تعریف وقف یعنی مالی به صورت عینی نگه داشته شود ولی منافع استفاده از آن همچنان ادامه داشته باشد. در وقف ارکان به 3 دسته زیر تقسیم می‌شوند:

1. واقف
2. موقوف علیهم
3. عین موقوفه

واقف: کسی که مالش را وقف می‌کند واقف نامیده می‌شود.

موقوف علیهم: کسانی که مال به نفع آن‌ها وقف شده باشد، موقوف علیهم نامیده می‌شوند.

عین موقوفه: مالی که از آن وقف می‌شود، عین موقوفه نام دارد.

اگر وقف صورت گیرد اما توجهی به شرایط و ارکان وقف نشود، وقف صحیح نبوده و پذیرفته نمی‌شود. انسان‌ها در طول زندگی خود به دنبال راه‌های سعادت می‌باشند. یکی از راه‌هایی که انسان را به سعادت و ثواب زیادی می‌رساند وقف کردن است. بنابراین عده زیادی هر ساله با نیت خیر و با هدف از بین بردن فقر در جامعه، اقدام به انجام وقف اموال خود می‌کنند. به طور کلی همانطور که گفتیم وقف یعنی اینکه فردی بخشی از مالش را صرف امور خیریه کرده و به دیگران منفعت برساند.

به این ترتیب اصل مال او باقی می‌ماند ولی منافع استفاده از آن همچنان جاری می‌باشد. به عنوان مثال فرض کنید که فردی از اموال خود یک مدرسه خریداری می‌کند و آن را وقف می‌نماید. بدین ترتیب مال فرد واقف به قوت خود باقی است ولی استفاده کنندگان از مدرسه که همان موقوف علیهم هستند، از آن استفاده می‌کنند و منفعت می‌برند.

نام دیگر وقف، «صدقه جاریه» است. چرا که عین موقوفه یا همان اصل مال، پایدار می‌ماند ولی منافع آن در طی زمان همچنان مورد استفاده است. اگر قصد دارید که از مال خود وقف کنید، باید با آداب و ارکان این عمل پسندیده آشنا شوید. در این مقاله از موسسه حقوقی آتیه آفرینان عدالت جو قصد داریم به شما تعاریف کاملی ارائه دهیم و بگوییم که وقف چیست وهمه چیز درباره وقف و قوانین آن را برایتان شرح دهیم. بنابراین تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

برای ارتباط با وکلای موسسه حقوقی آتیه آفرینان عدالت جو از طریق لینک زیر اقدام فرمایید.

وقف چیست؟

اگر شخصی تصمیم بگیرد که بخشی یا تمام اموال خود را صرف امور خیریه کند، می‌تواند آن را در مسیر کارهای عام المنفعه هزینه کند که در لغت به آن وقف می گویند. در ماده ۵۵ قانون مدنی اشاره مستقیم به وقف شده است. در انجام وقف، مال اصلی از بین نمی‌رود ولی منافع آن جاری می‌باشد. کسانی که مالشان را وقف می‌کنند، واقف نامیده می‌شوند و کسانی که از اموال وقف شده سود می‌برند و استفاده می‌کنند، موقوف علیهم نام دارند و همانطور که اشاره کردیم مالی که دست نخورده باقی می‌ماند و منافع آن در جریان است، عین موقوفه نامیده می‌شود.

با ارکان عقد وقف آشنا شوید.

همانطور که گفتیم وقف کردن دارای ارکان مشخصی می‌باشد که برای محقق شدن عقد وقف به شکل صحیح، باید تمامی ارکان مربوط به آن را به درستی انجام دهید. سه رکن اصلی عقد وقف را در ادامه شرح می‌دهیم.

واقف کسی است که اموالش را وقف می‌کند و عین موقوفه مالی است که از آن وقف صورت می‌گیرد و در نهایت موقوف علیهم، کسانی هستند که از مال وقف شده استفاده کرده و از آن نفع می‌برند.

واقف چه کسی است و باید چه کارهایی انجام دهد؟

اولین رکن وقف، شخص وقف کننده یا واقف است. این شخص مالش را صرف وقف می‌کند و در ماده ۵۷ قانون مدنی گفته شده است که اگر می‌خواهید مالی را وقف کنید، باید حتماً آن مال در تملک خود شما باشد و کسی اجازه ندارد مال اشخاص دیگر را وقف نماید. پس برای واقف بودن باید شرایط زیر را داشته باشید:

• باید مالک اموال وقف شده باشید.
• از دیدگاه حقوقی باید صلاحیت کامل عقلی، بلوغ، رضایت و قصد انجام وقف را داشته باشید.
• شخصی که وقف می‌کند نباید ورشکسته باشد و وقف کردن از طرف شخص ورشکسته صحیح نیست.

موقوف علیهم چه کسانی هستند؟

دومین رکنی که عقد وقف را صحت می‌بخشد، کسانی هستند که مال وقف شده به نفع آنان می‌باشد و به آن‌ها موقوف علیهم می گویند. وقف دو نوع عام و خاص دارد. در هر صورت چه وقف خاص باشد و چه عام، موقوف علیهم باید شرایط زیر را داشته باشند:

• موقوف علیهم باید حتماً وجود داشته باشند. یعنی نمی‌توان گفت که مال وقف شده برای استفاده کسی باشد که فوت کرده است. در این صورت موقوف علیهم در قید حیات نیست و شرط عقد وقف ایجاد نشده است.
• موقوف علیهم باید حتماً مشخص باشد. یعنی باید معلوم باشد که مال وقف شده برای چه کسی یا کسانی در نظر گرفته شده است و همچنین باید مشخصات و صفات آن‌ها معلوم باشد. به عنوان مثال اگر شما بخواهید یک مدرسه را وقف کنید، به وضوح مشخص است که این مدرسه برای چه محله و چه گروه سنی وقف خواهد شد.
• شرط سوم هم این است که موقوف علیهم باید شرایط اهلیت تملک را داشته باشند. یعنی باید اگر مال را برای عده‌ای وقف می‌کنید، آن‌ها از نظر عقلی و قانونی بتوانند مالک منافع اصل مال یا همان عین موقوفه باشند.

عین موقوفه چیست و چه شرایطی باید داشته باشد؟

رکن سوم در عقد وقف، عین موقوفه است. عین موقوفه مالی است که توسط شخص وقف کننده یا واقف برای استفاده از افرادی که منافعی در آن دارند، ارائه می‌شود. عین موقوفه یا اصل مال وقف شده نیز باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:

• مال وقف شده باید عینیت داشته باشد. یعنی نمی‌توان مالی را وقف نمود که از منفعت یک مال دیگر باشد. باید بر اساس مالکیت صورت بگیرد و کاملاً ملموس باشد. به عنوان مثال خانه یا زمین را می‌توانید وقف کنید چرا که این مال عینیت داشته و از اصل خود آن دیگران سود می‌برند.
• مالی که وقف می‌کنید باید دارای منافع برای دیگران باشد. همچنین باید دارای بقا باشد و بتوان دائماً از آن سود برد. یعنی مال باید به گونه‌ای باشد که انتفاع آن پایدار باشد. مثلاً اگر یک مسجد را وقف می‌کنید می‌توان از آن دائماً نفع برد.

• مال وقفی باید قابل قبض باشد. یعنی باید به گونه‌ای باشد که بتوان آن را به تصرف دیگران در آورد.

در رابطه با وقف عام و وقف خاص بیشتر بدانید.

وقف عام در حقیقت وقفی است که منافع به وجود آمده از آن برای عموم مردم باشد، ولی وقف خاص به وقفی گفته می‌شود که افراد به خصوصی از آن نفع می‌برند.

مثالی که می‌توان برای وقف عام زد، آن است که تمامی مکان‌های عمومی از جمله مدارس، مساجد و غیره برای استفاده عموم مردم می‌باشند و این را وقف عام می‌گویند. اما اگر شخصی اموال خود را برای فرزندان خود وقف کند و تنها فرزندانش بتوانند از اموال او سود و منفعت ببرند، این نوع وقف را وقف خاص می گویند.

متولی وقف چه کسی است؟

وقتی عده‌ای اموالشان را برای وقف در نظر می‌گیرند، شخصی باید اداره امور موقوفه را در دست بگیرد که به این شخص طبق ماده ۷۵ قانون مدنی متولی وقف می گویند. امور موقوفه، کارهایی هستند که مرتبط با مال وقف شده و اصل وقف هستند. بنابراین کسی که عهده دار تولیت است، تحت عنوان متولی شناخته می‌شود. می‌توان گفت که مدیر امور اموال موقوفه، متولی وقف است و او می‌تواند اختیارات و وظایف مربوط به وقف انجام شده را داشته باشد. او مصلحت و منفعت مال موقوفه را در نظر می‌گیرد و در قبال آن مسئول است.

نحوه تعیین متولی وقف چگونه است؟

بر اساس ماده ۷۵ قانون مدنی متولی وقف باید شرایط خاصی داشته باشد تا بتوان آن را به عنوان فرد تصمیم گیرنده در امور وقفی تعیین کرد. متولی باید شخصی باشد که قابل قبول از طرف شخص وقف کننده است. بنابراین انتخاب متولی وقف توسط واقف صورت می‌گیرد. حتی می‌توان چند نفر را به عنوان متولی وقف در نظر گرفت. نحوه تعیین متولی، توسط واقف به روش‌های زیر صورت می‌گیرد:

• واقف خود اداره امور مال موقوفه را بر عهده بگیرد.
• واقف به همراه فرد دیگری، امور مال موقوفه را اداره کنند و هر کدام به طور مستقل به اداره امور بپردازد.
• واقف و متولی با یکدیگر امور مربوط به مال موقوفه را اداره کنند.
• واقف، چند نفر را برای انجام امر تولیت انتخاب کند که هر کدام مستقلاً به اداره امور بپردازند.
• واقف، چند نفر را برای اداره امور موقوفه انتخاب کند که این افراد باید همه با هم امور را اداره کنند.
• واقف در عقد وقف شرط کند که خودش یا متولی انتخاب شده بتوانند متولی دیگری انتخاب کنند یا در این باره هر تصمیمی که لازم است را بگیرند.

نکته) متولی بودن افراد باید به وسیله شعبه تحقیق اداره اوقاف گواهی شود و اگر تخلفی صورت بگیرد، دادگاه باید در این رابطه حکم صادر کند.

شما می‌توانید تمامی امور حقوقی مربوط به وقف و امور اوقافی را به وکلا و کارشناسان مجرب موسسه حقوقی آتیه آفرینان عدالت جو بسپارید.

admin