وکیل کیست؟ چه وظایف و تعهداتی دارد؟
با موضوع وکیل کیست و چه وظایف و تعهداتی دارد با شما گرامیان همراه هستیم.
فهرست محتوا
- تعریف اسلام از دادرسی و شخص وکیل چیست؟
- علت ضرورت وجود وکیل هنگام اجرا عدالت چیست؟
- ویژگی های وکیل متخصص شامل چه مواردی است؟
- اوصاف وکالت شامل چه مواردی است؟
- در چه جرائمی حضور وکیل الزامی ست؟
- وکالت بدون نیاز به پروانه وکالت
- شرایط وکیل معاضدتی چیست؟
- پس ازاثبات اعسار، معسر می تواند از مزایای زیر استفاده نماید :
- وکیل تسخیری چه کسی است و چه وظایفی دارد؟
- نحوه تنظیم قرارداد وکالت چگونه است؟
- حدود و اختیارات وکیل چیست؟
تعریف اسلام از دادرسی و شخص وکیل چیست؟
از نظر اسلام دادرسی نوعی از عبادت و پرستش خدا است تا آنجا که گفته شده یک ساعت اجراء عدالت از یک سال عبادت بهتر است و لازم به ذکر است کسانی که محاکمه و رسیدگی را در مساجد ترجیح می‌دهند همین استدلال را نیز دارند.
مرحوم دکتر شهیدی در یکی از کلاس های درس خود در روایتی از امیرمومنان علی علیه السلام نقل کردند که آن حضرت فرمودند به شدت اکراه دارم از اینکه در دعوای شخصاً حاضر گردم و حائلی میان من و قاضی و طرف دعوا وجود نداشته باشد از این رو مقام وکیل در میان شیعیان شناخته شده است و توصیه به اعلام وکالت از ناحیه وکیل در دعاوی صورت گرفته است حتی واجب است وکلا نیز در دعاوی شخصی خود از وکیل دیگری بخواهند که به جای آنها در محاکم حاضر شود.
علت ضرورت وجود وکیل هنگام اجرا عدالت چیست؟
- تعصب بیجا و فاصله نگرفتن از موضوع سبب می گردد که اشخاص در بیان مطالب خود دچار مشکلات عدیده‌ای شوند.
- ترسی که ممکن است در موکل و شخص خطاکار باشد باعث می شود حقیقت کتمان شود و عدم مهارت کافی در دفاع نیز سبب می گردد در جهان پیچیده امروز اشخاص در دادگاه ها نتوانند به حقوق خویش برسند.
هر چند این روزها وکالت و شان وکیل در جامعه دست خوش مسائل تجاری شده است اما شاهد آن هستیم که در پرونده ای با حق الوکاله ای ناچیز وکیل در مقابل گلوله طرف مقابل کشته می شود و این وقایع سبب تمایز وکالت از سایر مشاغل قضایی است.
وظیفه و تعهد وکیل به صحبت کردن به نفع موکل خویش خلاصه نمی گردد، بلکه وکیل بال دیگر فرشته عدالت است و با حضور وی کمک شایانی به قضات در کشف حقیقت می شود.
آنچه در تصور امروز مردم ما از وکیل و وکالت وجود دارد با ساختار این شغل خطیر سازگاری ندارد ما شاهد آن هستیم همه موکلین به نتایج قانونی پرونده خویش قانع نیستند و از وکیل توقعاتی عجیب در دعاوی دارند چراکه هرگز قرار نیست همه پرونده ها پیروز شود بلکه به صرف نتیجه بخش بودن و ایجاد مطلوب در نهایت توان وکیل کار او انجام شده است و همین امر رضایت بخش است.
مطابق مقررات اشخاصی که دارای لیسانس در رشته حقوق باشند یا معادل حوزوی آن را تطبیق دهند می توانند در آزمون پذیرش کارآموزی وکالت شرکت نمایند.
پس از قبولی در آزمون وکالت که به صورت تستی برگزار می شود به افراد پروانه کارآموزی وکالت داده می شود و افراد با پذیرش از یکی از دو نهاد کانون وکلای دادگستری و یا مرکز وکلای قوه قضاییه فرد می تواند تحت عنوان کارآموز به خدمات حقوقی به اشخاص بپردازد.
برای اغلب مردم این مسئله روشن نیست که هر دانشجوی حقوق وکیل نیست و اصطلاحاً مردم فکر می کنند که شخص با تحصیل علم حقوق با اخذ لیسانس وکیل می شود ولی این پندار باطل است و تنها عده قلیلی از فارغ التحصیلان حقوق به اخذ پروانه وکالت نائل می شوند.
قوه قضاییه معتقد است که باید تعداد وکیل افزایش یابد و هر نفر بتواند با کمترین هزینه برای خود وکیل انتخاب نماید اما اعضای سابق کانون های وکلای دادگستری معتقد هستند که باید آزمون وکالت مانند آزمون سردفتری به ندرت برگزار شود یا اصلاً برگزار نشود تا معاش کسانی که تاکنون در این آزمون قبول شده‌اند تامین شود اما این دیدگاه به زعم بسیاری از افراد نوعی انحصارگرایی تلقی می شود.
در مرکز وکلای قوه قضاییه وکلا مورد بررسی هسته گزینش قرار می گیرند اما در کانون وکلای دادگستری این اتفاق نمی‌افتد. به نوعی شعار کانون وکلای دادگستری استقلال شخصیت وکیل است.
مرحوم دکتر کاتوزیان نظرشان بر این بود که وکلا برای امرار معاش حق المشاوره دریافت کنند و صرفاً برای دریافت پول اقدام به قبول هر پروندهای نکنند.
وکیل به معنای حقیقی نباید اجیر موکل باشد و باید بتواند در راستای حقیقت گام بردارد.
تصویر وکیل بیشتر از آن چیزی که با یک کیف چرمی و کت و شلوار به چشم می خورد باید تداعی گر شخصی باشد که جان خویش را برای عدالت و اجرای آن به کف دست گرفته است.
اغلب افراد به وکلای جوان اطمینان می کنند و وکالت را یک مهارت و تجربه می دانند اما وکالت تلفیقی از تجربه و دانش است، چه بسا وکیل جوان با دانش خویش بتواند از وکلای قدیمی سبقت بگیرد.
مرحوم دکتر آخوندی که اولین رئیس دادگستری شهرستان اهر و هم چنین اولین پروفسور علم حقوق جزا از کشور سوئیس بودند همواره به اطرافیان خود متذکر می شدند که باید با وکلا با کمال احترام برخورد شود و نباید قاضی در دادگاه از وکیل در خصوص حق الوکاله بپرسد و نباید در مقابل موکل و در زمان دادرسی شان شخصیت وکیل را خدشه دار کند و حضور وکیل در پرونده را در مقابل چشمان موکل بی اهمیت جلوه دهد.
ویژگی های وکیل متخصص شامل چه مواردی است؟
با پیشرفته شدن دعاوی هم وکالت و هم قضاوت تخصصی شده است برای مثال در شعب دادگاه های جرایم اقتصادی قضات حضور دارند که توانایی انجام تحقیقات با توجه به علم اقتصاد را دارند لذا وکالت در این محاکم نیز می طلبد که وکیل هم متخصص باشد و تخصصی شدن وکالت از این حیث مفید است که افراد بتوانند با اتکا به دانش وکیل از اضطراب و استرس خود بکاهند.
اتفاق ناخوشایندی که وجود دارد این است که وکلا اقدام به قبول همه نوع دعوایی می‌نمایند تا حق الوکاله اخذ نمایند.
اگر وکیل در یک یا دو شاخه حقوقی ممتاز و دارای مهارت باشد بهتر از این است که در تمامی شاخه ها با حداقل مهارت وارد شود.و این امر موجب به وجود آمدن تراکم پروندهای ناقص و بی ثمر در دادگستری می گردد.
در میان کسب و کارها وکلا از جمله اقشاری هستند که به درستی مالیات بر درآمد خود را می پردازند به شرط آنکه مبلغ حقیقی حق الوکاله خویش در سامانه درج نمایند.
اگر شما قصد انتخاب وکیل را دارید پیش از هر چیز در خصوص وکیل تحقیق نمایید و در خصوص حق الوکاله و نحوه انجام کار همان ابتدا و در جلسه اول همه چیز را به طور شفاف معین کنید.
اوصاف وکالت شامل چه مواردی است؟
جز در برخی استثنائا ، به طور معمول اشخاصی می توانند در محاکم اقدام به وکالت کنند که دارای پروانه رسمی وکالت باشند.
ماده ۳۳ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی مقرر داشته است
وکلای متداعیین باید دارای شرایطی باشند که به موجب قوانین راجع به وکالت دردادگاهها برای آنان مقرر گردیده است.
در حال حاضر دو مرجع پروانه رسمی وکالت صادر میکند که عبارتند از کانون وکلای دادگستری استانها و مرکز وکلای قوه قضاییه.
طبق ماده ۵۵ قانون وکالت، تظاهر به وکالت و همچنین مداخله در امور مربوط به وکلای دادگستری توسط اشخاصی که فاقد پروانه وکالت باشند ممنوع و دارای مجازات یک تا شش ماه حبس است
برای اقامه دعوای حقوقی و دفاع در برابر دعوای حقوقی برخورداری از وکیل الزامی نیست یعنی اشخاص می توانند خود طرح دعوا کنند یا در برابر دعوا دفاع کنند.
در امور کیفری نیز حضور وکیل الزامی نیست جز در جرائمی که مجازات آنها یکی از بندهای الف ،ب، پ، و ت ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری است که در این موارد جلسه رسیدگی بدون حضور وکیل متهم تشکیل نمی شود چنانچه او هم وکیل معرفی نکند یا وکیل او بدون اعلام عذر موجه در دادگاه حاضر نشود تعیین وکیل تسخیری الزامی است و چنانچه وکیل تسخیری بدون نام عذر موجه در جلسه رسیدگی حاضر نشود دادگاه ضمن عزل او وکیل تسخیری دیگری تعیین میکند حق الوکاله وکیل تسخیری از محل اعتبارات قوه قضاییه پرداخت می‌شود اگر بعد از تعیین وکیل تسخیری متهم وکیل تعیینی به دادگاه معرفی کند وکالت تسخیری منتفی می‌شود تقاضای تغییر وکیل تسخیری از سوی متهم فقط برای یکبار قابل پذیرش است.
در چه جرائمی حضور وکیل الزامی ست؟
طبق ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی کیفری در جرایم موضوع بندهای (الف)، (ب)، (پ) و (ت) ماده (۳۰۲) این قانون، جلسه رسیدگی بدون حضور وکیل متهم تشکیل نمی شود. چنانچه متهم، خود وکیل معرفی نکند یا وکیل او بدون اعلام عذر موجه در دادگاه حاضر نشود، تعیین وکیل تسخیری الزامی است و چنانچه وکیل تسخیری بدون اعلام عذر موجه در جلسه رسیدگی حاضر نشود، دادگاه ضمن عزل او، وکیل تسخیری دیگری تعیین می کند. حق الوکاله وکیل تسخیری از محل اعتبارات قوه قضائیه پرداخت می شود.
تبصره ۱- هرگاه وکیل بدون عذر موجه از حضور در دادرسی امتناع کند، دادگاه مراتب را به مرجع صالح به منظور تعقیب وکیل متخلف اعلام می دارد.
تبصره ۲- هرگاه پس از تعیین وکیل تسخیری، متهم، وکیل تعیینی به دادگاه معرفی کند، وکالت تسخیری منتفی می شود.
تبصره ۳- تقاضای تغییر وکیل تسخیری از سوی متهم فقط برای یک بار قابل پذیرش است.
در امور کیفری در جرایمی که مجازات آن سلب حیات یا حبس ابد است، اگر متهم اقدام به معرفی وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی نکند بازپرس برای او وکیل تسخیری انتخاب میکند تبصره ۲ ماده ۱۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری.
البته بازپرس می تواند هم نسبت به اصیل(خود شخصی که علیه او اعلام جرم شده است) و هم نسبت به وکیل او قرار عدم دسترسی به پرونده را صادر کند
ماده ۱۹۱ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر داشته است:
چنانچه بازپرس، مطالعه یا دسترسی به تمام یا برخی از اوراق، اسناد یا مدارک پرونده را با ضرورت کشف حقیقت منافی بداند، یا موضوع از جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور باشد با ذکر دلیل، قرار عدم دسترسی به آنها را صادر می کند. این قرار، حضوری به متهم یا وکیل وی ابلاغ می شود و ظرف سه روز قابل اعتراض در دادگاه صالح است. دادگاه مکلف است در وقت فوق العاده به اعتراض رسیدگی و تصمیم گیری کند.
چنین قراری در قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی وجود ندارد.
تمام اقدامات وکیل که در خصوص موضوع وکالت و در حدود اختیارات مندرج در وکالتنامه انجام می‌دهد به منزله اقدامات موکل است و نسبت به او موثر است.
وکالت در دیوان عدالت اداری نیز تابع قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی است و در نتیجه وکالت در دیوان عدالت اداری مستلزم پروانه رسمی وکالت است
ماده ۱۲۲ قانون تشکیلات آیین دادرسی دیوان عدالت اداری.
مقررات مربوط به رد دادرس و نحوه ابلاغ اوراق، آراء و تصمیمات دیوان و وکالت و سایر موارد سکوت در این قانون به ترتیبی است که در قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب (در امور مدنی) و قانون اجرای احکام مدنی مقرر شده است.
وکالت در دیوان عالی کشور چگونه است؟
وکالت در پرونده هایی که مرجع تجدیدنظر از آرای آنها دیوان عالی کشور است مانند جرایم مستوجب اعدام مستلزم برخورداری از پروانه وکالت پایه یک است بنابراین کارآموزان وکالت و وکلای پایه دو حق وکالت در این پرونده ها را حتی در مرحله بدوی ندارند تبصره ۳ ماده ۶ قانون کیفیت اخذ پروانه وکالت دادگستری این امر را مشخص کرده است.
وکالت در دیوان عالی کشور مستلزم برخورداری از پروانه وکالت پایه یک است بنابراین کارآموزان وکالت و وکلای پایه دو حق وکالت در دیوان عالی کشور را ندارند.
نمایندگان حقوقی دستگاه های اجرایی حق حضور و دفاع در دیوان عالی کشور را دارند.
اشخاصی که به عنوان وکلای دفاتر حمایت قضایی از بسیجیان و ایثارگران وکالت می‌کنند حق حضور و دفاع در دیوان عالی کشور را دارند.
وکیل اتفاقی حق وکالت در دیوان عالی کشور را ندارد زیرا وکیل پایه یک تلقی نمی شود.
وکالت بدون نیاز به پروانه وکالت
وکالت در مراجع غیر دادگستری مانند اداره ثبت ، هیئت تشخیص اداره کار ، کمیسیون های شهرداری ، هیئت داوری ، سازمان بورس و غیره
وکالت در امور حسبی: در امور حسبی اشخاصی می توانند شخصی را به عنوان مشاور با خود در دادگاه همراه داشته باشند .
تبصره ماده ۱۵ قانون امور حسبی
اشخاص ذینفع می‌توانند شخصاً در دادگاه حاضر شوند یا نماینده بفرستند و نیز می‌توانند کسی را به سمت مشاور همراه خود به دادگاه بیاورند و در صورتی که نماینده به دادگاه فرستاده شود نمایندگی او باید نزد دادرس محرز شود.
تبصره – نماینده اعم از وکلاء دادگستری یا غیر آنها است.
وکالت در راستای حمایت قضایی از ایثارگران بسیجیان آمران به معروف و ناهیان از منکر
برای طرح دعوا و دفاع از ایثارگران بسیجیان آمران به معروف و ناهیان از منکر دفاتر حمایت حقوقی و قضایی بسیجیان و ایثارگران تشکیل می شود که اشخاص شاغل در آنها بدون نیاز به پروانه وکالت از جانب ایشان طرح دعوا و شکایت و دفاع می کنند .
ماده ۲۰۳ از قانون مقررات استخدامی سپاه پاسدارن مقرر داشته است:
ماده 203 – سپاه موظف است به منظور حمایت از بسیجیان، رزمندگان و ایثارگران، دفاتر مشاوره حقوقی و قضایی را با هماهنگی قوه قضائیه و وزارت دادگستری تشکیل و اداره نماید.
تبصره – نحوه فعالیت، محل استقرار و نوع ارتباط این دفاتر به موجب آیین‌نامه‌ای است که توسط ستاد کل سپاه تهیه و وزارت با هماهنگی قوه‌قضائیه و وزارت دادگستری تهیه و به تصویب فرماندهی کل خواهد رسید.
وکالت اتفاقی اشخاصی که دارای دانش حقوقی هستند اما پروانه وکالت ندارند می توانند در هر سال تا سه بار برای اقربای نسبی یا سببی خود تا درجه دوم از طبقه سوم وکالت کنند البته این امر منوط به دریافت مجوز وکالت اتفاقی از کانون وکلا است
.ماده ۲ قانون وکالت
ماده 2 – اشخاصی که واجد معلومات کافی برای وکالت باشند ولی شغل آنها وکالت در عدلیه نباشد اگر بخواهند برای اقربای نسبی یا سببی خود تا‌درجه دوم از طبقه سوم وکالت بنمایند ممکن است به آنها در سال سه نوبت جواز وکالت اتفاقی داده شود.
وکالت در نزد داور یا هیات داوری ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی
داوران در رسیدگی و رای، تابع مقررات قانون آیین دادرسی نیستند ولی باید مقررات مربوط به داوری را رعایت کنند.
شرایط وکیل معاضدتی چیست؟
اشخاص در دو صورت می توانند از وکیل معاضدتی برخوردار شوند :
در صورت اثبات اعسار شخص از پرداخت هزینه دادرسی و درخواست او می توانند از وکیل معاضدتی برخوردار شود و دادگاه اقدام به معرفی وکیل معاضدتی می کند.
ماده ۵۱۳ از قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی مقرر داشته است.
فایده ی اثبات اعسار چیست؟
پس ازاثبات اعسار، معسر می تواند از مزایای زیر استفاده نماید :
۱- معافیت موقت از تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی در مورد دعوایی که برای معافیت ازهزینه آن ادعای اعسار شده است.
۲- حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق الوکاله.
اشخاصی که قدرت پرداخت حق الوکاله ندارند می‌توانند از کانون وکلا تقاضای وکیل معاضدتی کنند به عبارت دیگر اگر اعسار او ثابت نشده باشد و برای معرفی وکیل معاضدتی مستقیماً به کانون وکلا مراجعه کند کانون وکلا بعد از احراز این شرکت که او توان پرداخت حق الوکاله را ندارد وکیل معاضدتی معرفی میکند.
ماده ۲۴ قانون وکالت این امر را مقرر کرده است.
ماده 24 – کسانی که قدرت تأدیه حق‌الوکاله ندارند می‌توانند از کانون تقاضای معاضدت نمایند مشروط بر اینکه دعوی با اساس و راجع به شخص‌تقاضاکننده باشد – طرز تقاضا و سایر شرایط لازمه برای معاضدت قضایی را وزارت عدلیه به موجب نظامنامه معین خواهد نمود.
وکلا مکلفند در صورت معرفی از سوی کانون وکلا یا معرفی از سوی محاکم هر سال تا ۳ دعوای حقوقی را به عنوان وکالت معاضدتی بر عهده گیرند.
ماده ۲۳ قانون وکالت مقرر داشته است که :
ماده 23 – وکلای عدلیه مکلفند همه‌ساله در سه دعوای حقوقی به عنوان معاضدت قبول وکالت نمایند و چنانچه موکل محکوم‌له(حکم به نفع او صادر شده باشد) واقع شود‌حق‌الوکاله قانونی از آنچه که وصول شود به او پرداخته خواهد شد – پنج یک آن متعلق به کانون است.
وکیل تسخیری چه کسی است و چه وظایفی دارد؟
وکیلی است که از سوی دادگاه برای دفاع از متهم تعیین می شود در خصوص وکیل تسخیری چند نکته مهم است
وکالت تسخیری ویژه امور کیفری است و در امور حقوقی امکان ورود وکیل تسخیری نیست.
وکالت تصویری فقط برای دفاع از جانب متهم است نه برای شاکی.
ماده ۳۸۴ قانون آیین دادرسی کیفری. مقرر نموده در جرایمی که مجازات آنها سلب حیات حبس ابد قطع عضو یا غیر است اگر متهم شخصاً وکیل معرفی نکند تعیین وکیل تسخیری برای او الزامی است
ماده ۳۸۴ قانون آیین دادرسی کیفری
پس از ارجاع پرونده به دادگاه کیفری یک، در جرائم موضوع بندهای (الف)، (ب)، (پ) و (ت) ماده (۳۰۲) این قانون و یا پس از صدور قرار رسیدگی در مواردی که پرونده به طور مستقیم در دادگاه کیفری یک رسیدگی می شود، هرگاه متهم وکیل معرفی نکرده باشد، مدیر دفتر دادگاه ظرف پنج روز به او اخطار می کند که وکیل خود را حداکثر تا ده روز پس از ابلاغ به دادگاه معرفی کند. چنانچه متهم وکیل خود را معرفی نکند، مدیر دفتر، پرونده را نزد رئیس دادگاه ارسال می کند تا طبق مقررات برای متهم وکیل تسخیری تعیین شود.
در سایر جرایم نیز به درخواست متهم دادگاه با شرایطی برای وکیل تعیین می کند. این مقرره در ماده ۳۴۷قانون آیین دادرسی کیفری بیان شده است.
ماده ۳۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر داشته است که :
متهم می تواند تا پایان اولین جلسه رسیدگی از دادگاه تقاضا کند وکیلی برای او تعیین شود. دادگاه در صورت احراز عدم تمکن متقاضی، از بین وکلای حوزه قضائی و در صورت عدم امکان از نزدیکترین حوزه قضائی، برای متهم، وکیل تعیین می نماید. در صورتی که وکیل درخواست حق الوکاله کند، دادگاه حق الوکاله او را متناسب با اقدامات انجام شده، تعیین می کند که در هر حال میزان حق الوکاله نباید از تعرفه قانونی تجاوز کند. حق الوکاله از محل اعتبارات قوه قضائیه پرداخت می شود.
تبصره – هرگاه دادگاه حضور و دفاع وکیل را برای شخص بزه دیده فاقد تمکن مالی ضروری بداند، طبق مفاد این ماده اقدام می کند.
در جرایمی که رسیدگی به آنها در صلاحیت دادگاه کیفری یک است و برخی دیگر جرایم دادسرا و دادگاه اطفال و نوجوانان به ولی یا سرپرست قانونی متهم ابلاغ می کند که برای او وکیل تعیین نمایند و چنانچه برای متهم وکیل تعیین نشده باشد یا وکیل متهم در دادگاه حاضر نباشد مرجع قضایی برای او وکیل تعیین می کند.
ماده ۴۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر داشته است که :
ماده ۴۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری
در جرایمی که رسیدگی به آنها در صلاحیت دادگاه کیفری یک است یا جرائمی که مستلزم پرداخت دیه یا ارش بیش از خمس دیه کامل است و در جرائم تعزیری درجه شش و بالاتر، دادسرا و یا دادگاه اطفال و نوجوانان به ولی یا سرپرست قانونی متهم ابلاغ می نماید که برای او وکیل تعیین کند. در صورت عدم تعیین وکیل یا عدم حضور وکیل بدون اعلام عذر موجه، در مرجع قضائی برای متهم وکیل تعیین می شود. در جرائم تعزیری درجه هفت و هشت، ولی یا سرپرست قانونی طفل یا نوجوان می تواند خود از وی دفاع و یا وکیل تعیین نماید. نوجوان نیز می تواند از خود دفاع کند.
نحوه تنظیم قرارداد وکالت چگونه است؟
قرارداد وکالت برای حضور در محاکم ممکن است به یکی از طرق زیر منعقد شود.
ماده ۳۴ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی مقرر داشته است که :
وکالت ممکن است به موجب سند رسمی یا غیر رسمی باشد. در صورت اخیر، درمورد وکالتنامه های تنظیمی در ایران، وکیل می تواند ذیل وکالتنامه تایید کند که وکالتنامه را موکل شخصا در حضور او امضا یا مهر کرده یا انگشت زده است.
در صورتیکه وکالت در خارج از ایران داده شده باشد باید به گواهی یکی از مامورین سیاسی یاکنسولی جمهوری اسلامی ایران برسد. مرجع گواهی وکالتنامه اشخاص مقیم در کشورهای فاقد مامور سیاسی یا کنسولی ایران به موجب آیین نامه ای خواهد بود که توسط وزارت دادگستری باهمکاری وزارت امور خارجه ظرف مدت سه ماه تهیه و به تصویب رئیس قوه قضائیه خواهدرسید. اگر وکالت در جلسه دادرسی داده شود، مراتب در صورتجلسه قید و به امضای موکل می رسد و چنانچه موکل در زندان باشد، رئیس زندان یا معاون وی باید امضا یا اثر انگشت او راتصدیق نمایند.
تبصره- در صورتی که موکل امضا، مهر یا اثرانگشت خود را انکار نماید، دادگاه به این موضوع نیز رسیدگی خواهد نمود.
۱- صورت شفاهی: در این صورت موکل نزد قاضی حاضر شده و به وکیل وکالت می‌دهد مراتب در صورت مجلس در و به امضای موکل می رسد صرف امضای موکل کفایت میکند و امضای وکیل لازم نیست دفاعیاتی که وکیل ارائه می‌کنند نوعی قبول ضمنی و عملی وکالت توسط اوست.
۲- به صورت کتبی که ممکن است به موجب سند رسمی یا سند عادی باشد.
تایید امضای موکل در وکالتنامه :
اگر وکالت به شکل کتبی و به موجب سند عادی باشد باید اصالتاً امضا یا اثر انگشت موکل در وکالتنامه او توسط اشخاص زیر تایید شود( ماده ۳۴ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی)
اگر موکل در زندان باشد رئیس زندان یا معاون تایید می کند.
اگر موکل در خارج از کشور باشد و امور سیاسی یا کنسولی تایید میکند.
در سایر موارد خود وکیل امضای موکل را تایید می کند.
حدود و اختیارات وکیل چیست؟
وکیل دارای همه گونه اختیارات است جزء اختیارات ذیل ماده ۳۵ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی است
آنچه موکل استثنا کرده است
آنچه قابل توکیل نباشد
یا به عبارت دیگر توکیل در آن خلاف شرع باشد.
موارد مذکور در مواد ۳۵ و ۳۶ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی مگر آنکه خلاف آن در وکالتنامه تصریح شود البته چنین نیست که موارد مذکور در مواد فوق به طور مطلق غیر قابل توکیل باشد بلکه می توان در خصوص آنها وکالت داد اما باید در وکالتنامه تصریح شود به عبارت دیگر یک وکالت مطلق متضمن این اختیارات نیست مگر آنکه در وکالتنامه تصریح شود این موارد عبارتند از:
۱-وکالت راجع به اعتراض به رای تجدید نظر فرجام خواهی و اعاده دادرسی
در این خصوص باید توجه داشت که
عبارت اعتراض به رای تمام طرق اعتراض به رای را در بر می‌گیرد مانند اعتراض به رای غیابی، اعتراض ثالث، اعتراض به رد دادخواست به دلیل نقص دادخواست صادر شده است، اعتراض به قرار تامین خواسته.
وکالت در خود اعتراض به رای نیاز به تصریح در وکالتنامه دارد.
اما وکالت در پاسخ به اعتراض به رای نیاز به تصریح در وکالتنامه ندارد برای مثال وکالت در تجدیدنظرخواهی نیاز به تصریح در وکالتنامه دارد اما وکالت در پاسخ به تجدید نظر خواهی نیاز به تصریح در وکالتنامه ندارد به صرف اینکه وکیلی از جانب تجدیدنظرخوانده دارای وکالت باشد می‌تواند در مرحله تجدیدنظر اعلام وکالت کند و اقدام به دفاع نماید.
عبارت اعتراض به رای اعتراض به نظر کارشناس را در بر نمی گیرد زیرا نظر کارشناس رای به معنای دقیق کلمه نیست به عبارت دیگر اختیار اعتراض به نظر کارشناس نیاز به تصریح در وکالتنامه ندارد.
۲-وکالت در مصالحه و سازش
۳-وکالت در ادعای جعل
۴-وکالت در تعیین جاعل
۵-وکالت در ارجاع دعوی به داوری و تعیین داور
۶-وکالت در توکیل
۷-وکالت در تعیین مصدق و کارشناس
در این خصوص باید توجه داشت که ؛
در حال حاضر منظور از مصدق همان کارشناس خط و امضا است.
درخواست ارجاع امر به کارشناسی نیاز به تصریح در وکالتنامه ندارد بلکه تعیین کارشناس مانند حالتی که طرفین دعوا کارشناس مرضی الطرفین انتخاب می کنند نیاز به تصریح در وکالتنامه دارد.
۸-وکالت در دعوای خسارت
۹-وکالت در استرداد دادخواست یا دعوا
۱۰-وکالت در جلب شخص ثالث و دفاع از دعوای ثالث
۱۱-وکالت در ورود شخص ثالث و دفاع از دعوای ورود ثالث
۱۲-وکالت در دعوای متقابل و دفاع در قبال آن
در این خصوص توجه داشته باشید که :
هم کالت در طرح دعاوی طاری نیاز به تصریح در وکالتنامه دارد. هم وکالت در دفاع در برابر دعوای طاری،غیر از دعوای اضافی که وکالت در طرح آن و دفاع در قبال به تصریح در وکالتنامه ندارد.
افزایش خواسته ، تغییر خواسته و تغییر درخواست که در ماده ۹۸ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی بررسی شده است دعوای طاری تلقی نشده و به کالت در قبال درخواست جدید خواسته‌ای که تغییر یافته یا افزایش یافته نیاز به تصریح در وکالتنامه ندارد.
۱۳-وکالت در ادعای اعسار
۱۴-وکالت در قبول یا رد سوگند
۱۵- وکالت درخواست صدور برگ اجرایی و تعقیب عملیات اجرائی و اخذ محکوم به و وجوه ایداعی
۱۶- حضور زوجینی که دعوای طلاق توافقی مطرح کرده‌اند در مراکز مشاوره خانواده الزامی است و حضور وکلای ایشان قابل قبول نیست مگر در صورتی که یکی از حالات زیر وجود داشته باشد در این خصوص ماده ۴۴ دستورالعمل نحوه تشکیل و فعالیت مراکز مشاوره خانواده مصوب ۱۳۹۶ مقرر داشته است( : ماده ۴۴. در طلاقهای توافقی و سایر دعاوی خانواده اگر زوجین یا یکی از آنها مقیم خارج از کشور باشند یا حضور شخص آنها با توجه به مدارک و مستندات ابرازی به تشخیص واحد مشاوره امکان پذیر نباشد، انجام خدمات مشاوره خانواده می تواند با حضور وکیل یا وکلای آنان انجام شود.)
زوجین یا یکی از آنها مقیم خارج از کشور باشند.
حضور شخص آنها با توجه به مدارک و مستندات ابرازی به تشخیص واحد مشاور امکان پذیر نباشد.
امور غیر قابل وکالت دادن شامل چه مواردی است
وکالت دادن در امور زیر خلاف شرع و باطل است.
۱-سوگند
نفس اتیان سوگند قابل وکالت دادن نیست اما استناد به سوگند از وکیل پذیرفته است.
اختیار وکیل برای استناد به سوگند نیاز به تصریح در وکالتنامه ندارد آنچه نیاز به تسویه در وکالتنامه دارد قبول یا رد سوگند است.
۲-اقرار
۳-شهادت
۴-لعان
۵-ایلا
تعداد وکلا
مطابق ماده ۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی هر یک از اصحاب دعوا می تواند تا دو وکیل داشته باشد.
در دادرسی کیفری در جرایمی که در صلاحیت دادگاه کیفری یک است که هر یک از طرفین می تواند تا ۳ وکیل داشته باشد.
ماده ۳۸۵ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر داشته است:
هر یک از طرفین می تواند حداکثر سه وکیل به دادگاه معرفی کند. استعفای وکیل تعیینی یا عزل وکیل پس از تشکیل جلسه رسیدگی پذیرفته نمی شود.
در سایر امور کیفری مانند اموری که در صلاحیت دادگاه کیفری دو دادگاه انقلاب ایا دادگاه نظامی است که هر یک از طرفین می توانند تا دو وکیل داشته باشند
تبصره ماده ۳۴۶ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر داشته است:
در تمام امور کیفری، طرفین می توانند وکیل یا وکلای مدافع خود را معرفی کنند. در صورت تعدد وکیل، حضور یکی از آنان برای تشکیل دادگاه و رسیدگی کافی است.
تبصره – در غیر جرائم موضوع صلاحیت دادگاه کیفری یک، هر یک از طرفین می توانند حداکثر دو وکیل به دادگاه معرفی کنند.
در مرحله بازجویی متهم می تواند فقط یک وکیل داشته باشد و بازپرس باید قبل از آغاز تحقیق این حق را به متهم تفهیم کند مقرره ای که ماده ۱۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری آن را مشخص کرده است.
مطابق ماده فوق متهم می تواند در مرحله تحقیقات مقدماتی، یک نفر وکیل دادگستری همراه خود داشته باشد. این حق باید پیش از شروع تحقیق توسط بازپرس به متهم ابلاغ و تفهیم شود. چنانچه متهم احضار شود این حق در برگه احضاریه قید و به او ابلاغ می شود. وکیل متهم می تواند با کسب اطلاع از اتهام و دلایل آن، مطالبی را که برای کشف حقیقت و دفاع از متهم یا اجرای قانون لازم بداند، اظهار کند. اظهارات وکیل در صورتمجلس نوشته می شود.
تبصره ۱ـ سلب حق همراه داشتن وکیل و عدم تفهیم این حق به متهم به ترتیب موجب مجازات انتظامی درجه هشت و سه است.
تبصره ۲- در جرائمی که مجازات آن سلب حیات یا حبس ابد است، چنانچه متهم اقدام به معرفی وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی ننماید، بازپرس برای وی وکیل تسخیری انتخاب می کند.
تبصره ۳- درمورد این ماده و نیز چنانچه اتهام مطرح مربوط به منافی عفت باشد، مفاد ماده (۱۹۱) جاری است
تکلیف پرونده در صورت حدوث موانع اعمال وکالت .
۱-فوت وکیل ۲-استعفای وکیل ۳-عزل وکیل ۴-ممنوع شدن وکیل از وکالت،مانند انفصال و یا محجوریت ۵-تعلیق وکیل ۶-بازداشت وکیل
در موارد فوق اگر اخذ توضیح لازم باشد دادرسی به تاخیر می‌افتد و دادگاه به موکل اخطار میکند تا شخصاً یا توسط وکیل جدید برای ادای توضیح حاضر شود تاخیر دادرسی به معنای آن است که وقت دادرسی که تعیین شده ابطال و وقت دیرتری تعیین شود.
اگر جلسه مقرر برای اخذ توضیح از وکیل مزبور تعیین نشده باشد و دادگاه نیاز به اخذ توضیح خاصی از وکیل متوفی یا معزول یا مصطفی یا ممنوع یا غیره نداشته باشد دادرسی به تاخیر نمی افتد هر چند وقت دادرسی به موکل او ابلاغ نشده باشد.
اگر وکیل استعفا دهد دادگاه علاوه بر آنکه می تواند جلسه دادرسی را به تأخیر اندازد دادرسی را نهایتاً تا یک ماه متوقف می کند ماده ۳۹ قانون آیین دادرسی مدنی.
فوت یا حجر موکل ورشکستگی او در پرونده های مالی نیز موجب زوال وکالت است اما در این صورت از آنجا که وکالت منفسخ و وکیل منعزل می‌شود و دادرسی نیز تا تعیین وراث یا قیم متوقف می شود با تأخیر دادرسی برای اخذ توضیح از وکیل یا موکل مواجه نیستیم.
با توجه به آن که اخطاریه وقت دادرسی به وکیل ابلاغ شده در صورت عزل یا استعفای وی وقت دادرسی را به موکل ابلاغ می‌کنیم اما اگر از یا استعفای وکیل در زمانی صورت گیرد که فرصت کافی برای ابلاغ مجدد وقت دادرسی به موکل نباشد گرچه این عزل یا استعفا پذیرفته است اما نیازی به ابلاغ مجدد وقت دادرسی به موکل و تجدید جلسه دادرسی به این دلیل نیست چرا که نباید از یا استعفای وکیل ابزاری برای اطاله دادرسی شود.
ماده ۴۳ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی مقرر داشته است:
عزل یا استعفای وکیل یا تعیین وکیل جدید باید در زمانی انجام شود که موجب تجدید جلسه دادگاه نگردد، در غیر این صورت دادگاه به این علت جلسه را تجدید نخواهد کرد.
حق الوکاله به چه معناست؟
وکیل مستحق دریافت حق الوکاله است.
میزان و نحوه پرداخت حق الوکاله تابع توافق طرفین است.
در موارد سکوت طرفین میزان و نحوه پرداخت حق الوکاله تابع تعرفه‌ای است که توسط رئیس قوه قضائیه تصویب شده است.
شرایط پرداخت و عدم پرداخت حق الوکاله چگونه است؟
تا زمانی که قرارداد وکالت به قوت خود باقی است و عدم پرداخت حق الوکاله توسط موکل تکالیف وکیل را در دفاع از حقوق موکل زائل نمی کند
زوال سمت وکیلی که حق اعتراض به رای مرحله بعد را دارد.
اگر وکیلی که حق اعتراض به رای دارد قبل از ابلاغ رای به هر دلیل مانند اصل استعفا یا فوت دچار زوال سمت شود بدیهی است که ابلاغ باید به خود موکل صورت گیرد.
اگر وکیلی که حق اعتراض به رای دارد بعد از صدور رای یا در زمان ابلاغ آن استعفا دهد و از رویت رای امتناع کند رای به موکل او ابلاغ می‌شود با وجود این تاریخ ابلاغ به وکیل و امتناع او از قبول اوراق آغاز مهلت تجدیدنظر تلقی می شود مگر اینکه موکل عدم اطلاع خود را از استعفای وکیل اظهار نماید.
