ارث و انحصار وراثت
یکی از مهمترین مسائل حقوقی در جامعه، مسئله ارث و انحصار وراثت است. اما قبل از هر چیز بهتر است با مفهوم این موضوع آشنا شوید و اصلا بدانید که ارث چیست؟ انحصار وراثت چیست؟ و با همه مباحث مربوط به آن آشنا شوید.
به طور کلی اموالی که از افراد فوت شده بر جای می ماند را ارث می گویند. کسانی که بعد از فوت متوفی، مطابق با قانون، مالک اموال او می شوند ورثه نام می گیرند. اگر شخص فوت شده نحوه تقسیم اموال خودش را تعیین کرده باشد، مطابق با وصیت او سهم الارث میان ورثه تقسیم می شود. اما چنانچه وصیتی نداشته باشد، قانون به شکل اصولی اموال را به انحصار وراثت می رساند و سهم های قانونی را برای بازماندگان متوفی مشخص می کند.
تقسیم ارث میان بازماندگان (ماترک) را انحصار وراثت می گویند که باید با طی شدن مسیر قانونی و با شرایط خاص، با حکم دادگاه ارائه شود. اگر می خواهید بیشتر مسئله ارثیه و انحصار وراثت آشنا شوید، در ادامه با موسسه حقوقی آتیه آفرینان عدالت جو همراه باشید.
انحصار وراثت چگونه شروع می شود؟
بعد از فوت شخص، باید بازماندگان به دادگاه مراجعه کنند و برگه ای تحت عنوان گواهی انحصار وراثت که از سوی شورای حل اختلاف صادر می شود را دریافت کنند. از آن پس طبق این گواهی وُراث یا افراد ذی نفع می توانند سهم قانونی خود را کسب کنند.
توجه داشته باشید که داشتن گواهی نامبرده الزامی است و در صورت نداشتن آن، امکان انحصار وراثت و تقسیم اموال در مراجعه به بانک و نهادهای دولتی وجود ندارد.
گواهی انحصار وراثت به دو شکل محدود و نامحدود است و نوع نامحدود آن در شرایطی صادر می شود که اموال شخص فوت شده زیاد باشد و تعیین تکلیف آن نیاز به زمان طولانی داشته باشد. از این رو برای دریافت این نوع گواهی باید حدود 30 روز صبر کنید ولی گواهی انحصار وراثت محدود در مدت زمان 7 روز آماده می شود.
وارثان چه کسانی هستند و چقدر سهم می برند؟
کسانی که به واسطه نَسَب (رابطه خونی) و سَبَب (رابطه ازدواج یا محرمیت) با فرد متوفی ارتباط دارند، وارثان او محسوب می شوند. اما ورثه در صورتی می توانند به مالکیت دارایی ها درآیند که حقوق و دِین هایی که به گردنشان است را رعایت کنند. دین ها عبارتند از هزینه کفن، دین های مالی که به دیگران دارد و عمل به وصیت او تا ثلث آن. اگر ورثه این دین ها را پرداخت نکنند، با پول ارثیه مجاز به انجام هیچ معامله ای نیستند و افرادی که طلب این دین ها را دارند، می توانند معامله صورت گرفته را به هم بزنند.
اگر کسانی که از یکدیگر ارث می‌برند دارای تاریخ فوت مشخصی نباشد، نمی توانند از یکدیگر ارث ببرند، مگر اینکه غرق شده باشند. همچنین کسانی که از یکدیگر ارث می‌برند در صورتی که بمیرند و یکی از آن ها داری تاریخ فوت مشخص و دیگری نامعلوم باشد. تنها آن شخصی که تاریخ فوت نامعلوم دارد از دیگری ارث می برد. کسانی هم که مفقودالاثر شوند اموالشان تقسیم نمی شود و تنها در صورتی انحصار وراثت اتفاق می افتد که ثابت شود آن ها فوت کرده اند یا مدت غیبت شان به حدی باشد که احتمال زنده بودن وجود نداشته باشد.
وراثان از منظر قانون به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
- همسر، پدر و مادر، فرزندان و یا نوه‌ها
- همسر، خواهر و برادر، پدربزرگ و مادربزرگ
- همسر، خاله، دایی، عمه، عمو
میزان سهم الارث وارثان با توجه به قانون مدنی به شرح زیر است:
وارث: مادر – سهم ارثیه در صورت وجود فرزند یا فرزندان یک ششم از اموال متوفی و در صورت نداشتن فرزند، یک سوم از اموال است.
وارث: زوج – سهم ارثیه در صورت وجود فرزند یا فرزندان یک چهارم و در صورت نداشتن فرزند، یک دوم از اموال است.
وارث: زوجه – سهم ارثیه در صورت وجود فرزند یا فرزندان یک هشتم و در صورت نداشتن فرزند، یک چهارم از اموال است.
وارث: خواهرها و بردارها و فرزندان آن ها همچنین پدربزرگ و مادربزرگ – سهم ارثیه تمامی این افراد که جزو طبقه دوم وارثان قرار می گیرند در صورتی ارث می برند که متوفی وارثی از طبقه اول همچون همسر و فرزند و نوه نداشته باشد. چرا که در این صورت اصلا ارثی به طبقه دوم تعلق نمی گیرد.
به طور کلی، هنگامی که پدر یک خانواده فوت می کند، فرزندان پسر دو برابر فرزندان دختر ارث می برند.
برای اطلاع از سهم الارث و موارد قانونی ارث و انحصار وراثت، می توانید روی کمک موسسه حقوقی آتیه آفرینان عدالت جو حساب کنید و با یک تماس یا گرفتن وقت مشاوره، پاسخ همه سوالات خود را به بهترین شکل بگیرید.
چند مثال:
اگر مردی از دنیا برود و از زن خود، فرزند یا نوه نداشته باشد، از ارث او به میزان یک چهارم به زن تعلق گرفته و در صورتی که زن فرزند داشته باشد، سهم الارث او یک هشتم از اموال منقول و غیر منقول است.
اگر مردی چند زن داشته باشد، تمامی زن های او ارث می برند و بخاطر اینکه زن یک هشتم از اموال شوهرش را به عنوان سهم الارث می تواند بگیرد، یک هشتم از تمامی اموال منقول و غیر منقول او بین هر تعداد زنی که داشته، به طور مساوی قسمت می شود.
چه مواردی باعث محرومیت از ارث می شود؟
- کفر
- قتل
- برده بودن
- لعان
- زنا
مراحل انحصار وراثت بر اساس قانون
زمانی که شخصی فوت می شود، بازماندگان او باید در خواست انحصار وراثت بدهند تا تکلیف مال و اموال او مشخص شود و حکم قانونی برای تملک آن ها صادر شود. شخص درخواست دهنده باید تمام اطلاعات مربوط به شخص متوفی و وراث را به شکل کتبی بنویسد و به شورای حل اختلاف بدهد.
باید لیستی از همه اموال و دارایی های منقول و غیرمنقول شخص فوت شده، تهیه شود و به اداره دارایی محل سکونت او ارائه شود. سپس باید یک داد خواست تنظیم شود و بر اساس آن تکلیف انحصار ورثه مشخص شود. این دادخواست ها هزینه دارد و باید در روزنامه آگهی چاپ شود، تا اگر متوفی، ورثان دیگری دارد، مشخص شود. چنانچه 30 روز از انتشار آگهی گذشت و کسی مشخص نشد یا پیگیری از جانب شخص یا اشخاصی صورت نگرفت، گواهی مورد نظر، توسط قاضی صادر می گردد. چنانچه از وکلای موسسه حقوقی آتیه آفرینان عدالت جو کمک بگیرید و یا به هر موسسه حقوقی دیگری مراجعه کنید، مراحل انحصار وراثت تماما به عهده وکیل گذاشته می شود.
برای درخواست انحصار وراثت چه مدارکی مورد نیاز است؟
برای ارائه درخواست انحصار و وراثت به دادگاه، باید مدارک زیر را تهیه نمایید:
- اصل و کپی برابر با اصل گواهی فوت
- استشهادیه محضری (فرمی که همه وراث آن را امضا می کنند)
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی همه وُراث
- شناسنامه متوفی
- وصیت نامه رسمی شخص فوت شده در صورت وجود
- اصل و کپی عقدنامه همسر دائمی
- گواهی مالیاتی یا مالیات بر ارث
در سال های اخیر گواهی فوت به صورت الکترونیکی و از طریق ” سامانه درخواست گواهی فوت ” ارائه می شود.
هزینه انحصار وراثت شامل چه مواردی است؟
هزینه چاپ آگهی در روزنامه برای پیدا شدن وراث احتمالی، یکی از هزینه های موجود در امر انحصار وراثت است. همچنین در صورت نیاز به وکیل انحصار وراثت، باید حق الوکاله پرداخت شود که رقم آن بستگی به سابقه وکیل، پرونده و بسیاری موارد دیگر دارد. از طرفی درخواست گواهی انحصار ورثه دارای هزینه دادرسی می باشد.
نکات مهم درباره ارث و انحصار و وراثت
در رابطه با رویه انحصار وراثت نکات بسیاری وجود دارد که ما در اینجا به مهمترین موارد آن پرداخته ایم و در ادامه پاسخ سوالات مربوط به این امر را می دهیم.
برگه استشهادیه
شاید ندانید که برگه استشهادیه محضری انحصار وراثت (حصر ورثه) چیست. در این رابطه باید بگوییم که آن یک برگه قانونیست که باید 3 نفر از کسانی که متوفی را می شناسند، در یکی از دفاتر اسناد رسمی دور هم جمع شوند و فرم مربوط به آن را پر کنند. فرم مخصوص استشهادیه متوفی، بیانگر آن است که ورثه متوفی چه کسانی هستند و امضای آنان نیز در دفتر اسناد رسمی پای این برگه قرار می گیرد و به آن سندیت می بخشد.
گواهی انحصار وراثت
اگر متوفی اموالی بیشتر از ۵۰ میلیون تومان داشته باشد، گواهی انحصار وراثت برای او به شکل نامحدود صادر می شود و نیاز به چاپ آگهی در روزنامه برای یافتن ورثه است. اما در صورتی که شخص فوت شده اموالی کمتر از۵۰ میلیون تومان داشته باشد شورای حل اختلاف گواهی انحصار وراثت محدود صادر کرده و دیگر نیازی به انتشار آگهی در روزنامه نیست.
عدم همکاری وراث در انحصار وراثت
اگر ورثه، بنا به هر دلیلی همکاری لازم در زمینه انحصار وراثت را نداشته باشند و یا در دسترس نباشند، مثلا در خارج از کشور باشند، در این موارد به تقاضای ذی نفعان ارثیه، از اداره ثبت احوال توسط شورای حل اختلاف، استعلام صورت می گیرد تا اثبات قانونی موارد مربوطه به عمل بیاید.
گرفتن المثنی انحصار وراثت
ممکن است برگه انحصار وراثت، به هر دلیلی مفقود شود یا از بین برد. در این شرایط هر یک از ورثه یا ذی نفعان (مثلا طلبکاران او) با مراجعه به مرجع صادر کننده می توانند کپی برابر با اصل گواهی را دریافت کنند.
اعتراض به گواهی انحصار وراثت
گاهی ورثه به موارد موجود در گواهی انحصار وراثت، معترض هستند. در این صورت می توانند اعتراض خود را اعلام کنند تا رسیدگی های لازم صورت گیرد.
حضور ورثه برای گرفتن حکم انحصار و وراثت
باید بدانید که نیازی نیست همه وارثان برای گرفتن این حکم حضور داشته باشند. از طرفی برای اقدام وکیل هم، تنها دادن وکالت به او توسط یکی از وُراث، کافیست. فقط ورثه باید در سامانه ثنا از قبل ثبت نام کرده باشند.
پنهان کردن یکی از ورثه
در صورتی که سایر وارثان یکی از ورثه را مخفی کنند و گواهی انحصار وراثت دریافت نمایند، مطابق با قانون کلاهبردار شناخته شده و مجازات می شود.
انحصار وراثت خانه
اگر وراث بخواهند ملک به ارث رسیده را به تملک خود درآورند، بدون گواهی حصر و وراثت، نمی توانند خانه را بفروشند و یا تقسیم کنند. همچنین بعد از گرفتن گواهی انحصار وراثت، باید اظهارنامه مالیات بر ارث بدهند و مالیات مشخص شده را پرداخت کنند. پس از انجام این مراحل، مجاز به انتقال سهم خود هستند و حتی می توانند با مراجعه به اداره ثبت اسناد، تقاضای سند تفکیکی با توجه به سهم خود کنند. (خودرو هم همین شرایط را دارد).
در صورتی هم که سند قولنامه ای باشد، وراث باید گواهی انحصار وراثت بگیرند و اقدامات بعدی را صورت دهند. (ثبت نام در سامانه ثنا الزامی است).
محروم کردن فرزندان از ارث
والدین بر اساس قانون مدنی، نمی‌توانند در وصیت خود، ورثه را از ارث محروم کنند. در صورتی که والدین بخواهند یکی از فرزندان سهم بیشتر و یا دیگری سهم کمتری ببرد، باید از راه قانون با عقد قرارداد، اقدام به این کار کنند. برای تنظیم چنین قراردادهایی، نیاز به وکیل مجرب و حرفه ای می باشد.
داشتن دو وصیت نامه و انحصار وراثت
اگر متوفی دو وصیت نامه داشته باشد به طوری که هر دو با هم متفاوت باشند، با توجه به زمان تنظیم وصیتنامه، وصیت دوم به عنوان وصیتنامه اصلی در نظر گرفته می شود و قابلیت اجرا دارد. اما اگر هر دو وصیت نامه در یک روز به لحاظ تاریخ، تنظیم شده باشند، باید تا جایی که خدشه و تعارضی صورت نگیرد، به هر دو عمل شود.
تقسیم اموال در زمان حیات
هر شخصی مجاز است که در زمان زنده بودنش، هر قدر از اموالش را به هر کسی که صلاح بداند، بدهد. این موضوع با هر عنوانی همچون بخشش، هدیه و … که باشد، قانونی بوده و کسی حق اعتراض به این امر را نخواهد داشت.
تقسیم اسباب منزل و اموال منقول
شخصی که فوت می کند باید همه اموالش حتی اموال موجود در منزل او، مطابق قانون، میان ورثه تقسیم شود. چنانچه عده ای از وارثان بدون اجازه و یا بدون رضایت سایر وراث، اموال را بین خود تقسیم کنند، معترضان می توانند شکایت خود را با طرح دعوا به شورای حل اختلاف و یا دادگاه حقوقی اعلام کنند.
همسر دوم و تکلیف ارثیه فرزندان او
در صورتی که زن یا مردی اقدام به ازدواج با فرد دیگری به عنوان همسر دوم بکنند، فرزندان متولد شده از همسران دوم از شوهر یا زن اول، ارثی نخواهند برد.
وکیل انحصار وراثت کیست و چه وظایفی بر عهده دارد؟
وکیل فعال در حوزه انحصار وراثت، مشاوره حقوقی درستی را به موکلان خود ارائه بدهد و با جمع آوری مدارک و دلایل کافی به دفاع از حق وراث و ذی نفعان بپردازد.
اگر وکیل صلاحیت لازم را نداشته و با قانون و اصول آن آشنایی کافی نداشته باشد، مشکلات بسیاری را برای مراجعین خود به وجود می آورد و ممکن است منجر به محروم شدن آن ها از حق و حقوقشان شود. بنابراین انتخاب وکیل انحصار وراثت خوب، امر بسیار مهم و اجتناب ناپذیریست.
وکیل باید شرایط را به خوبی درک کند و در شرایطی که بازماندگان حال روحی چندان خوبی ندارند، آن ها را از تنش دور نگاه داشته و به شکل اصولی، پیگیر مسئله انحصار وراثت شان باشد.
پس فرصت را از دست ندهید و برای انتخاب یک وکیل متبحر در زمینه ارث و انحصار وراثت، از موسسه حقوقی آتیه آفرینان عدالت جو کمک بگیرید. وکلای حرفه ای این موسسه با هزینه انحصار وراثت مناسب و در نظر گرفتن مالیات انحصار وراثت و مشکلات مربوط به آن، مراحل را پیش می برند. آن ها به خوبی از مواردی همچون تنظیم گواهی حصر وراثت، و مدارک لازم برای آن آگاهند و بهترین شرایط را برای شما به ارمغان می آوردند.