قوانین و نکات حقوقی چک و سفته
برای کار، استخدام، تجارت، تحصیل، ضمانت، خرید و فروش و … نیاز به چک و سفته دارید. ولی آیا از قوانین و نکات حقوقی چک و سفته اطلاعی دارید؟
دانستن نکات حقوقی باعث می شود که به اشتباه نیفتید و سرمایه و اعتبارتان از بین نرود. ممکن است برای استخدام در یک محیط کاری، کارفرما از شما تقاضای سفته بکند تا تضمینی باشد برای اطلاعات و منابعی که به آن ها در محیط کار دسترسی دارید. حال اگر شما قوانین مربوط به سفته را ندانید، ممکن است دچار سوء استفاده کارفرما شوید و سرمایه تان را به ناحق از دست بدهید.
معمولا از چک و سفته به عنوان جایگزینی برای پول نقد استفاده می شود که روابط و جریان های اقتصادی را شکل می دهد. امروز می خواهیم در این مطلب از موسسسه آتیه آفرینان عدالت جو، برای شما قوانین و مقررات حقوقی چک و سفته را بازگو کنیم تا با آگاهی و اطمینان از آن ها در شرایط مورد نیاز استفاده کنید.
تعریف چک
چک برگه ای است که دارای ارزش مالی و تاریخ صدور و وصول می باشد. این کاغذ دارای سندیت بوده و قوانین حقوقی بسیاری را در پشت خود دارد. معمولاً برای خرید و فروش، انواع معاملات و یا تضمین، از چک استفاده می شود و برای دریافت مبلغ آن، برگشت زدن آن و … باید به بانک مراجعه شود.
توجه داشته باشید که چک باید بدون خط خوردگی، در وجه و یا حامل، با مبلغ مشخص به ریال باشد. چنانچه قلم خوردگی یا اشتباهی در برگه چک وجود داشته باشد، باید حتما توضیحات و اطلاعات درست همچون اعداد و تاریخ و … در پشت چک نوشته شود که به اصطلاح می گویند چک پشت نویسی شده است. توجه داشته باشید که چک انواع مختلفی دارد که آن را از نظر میزان اطمینان در وصول متمایز می کند. انواع چک به شرح زیر است:
انواع چک
چک معمولی
این نوع چک همانطور که از نامش پیداست دارای میزان اطمینان معمولی است و صاحب یک حساب آن را در وجه دیگری می کشد. ضمانت پاس شدن آن به اعتبار فرد صاحب حساب، موجودی او و خوش حسابی اش بستگی دارد.
چک تأیید شده
چک تائید شده در واقع چکی است که بانک وصول شدن آن را تضمین می کند. تائید این چک بدین صورت است که بانک موجودی چک را از درون حساب صاحب چک بلوکه می کند و فقط شخصی که دارنده چک می باشد، می تواند مبلغ را برداشت کند.
چک بین بانکی یا رمزدار
چک بین بانکی به این صورت است که بنا به خواسته صاحب حساب، توسط بانک برای بانکی دیگر صادر می شود و پول از حساب دارنده حساب، به بانک دیگری همراه با رمز صادر می شود.
چک بانکی یا تضمین شده
این نوع چک که شباهت زیادی با چک بین بانکی دارد، به این صورت است که بر اساس خواسته مشتری از سوی بانک صادر می شود و تفاوت آن با چک رمزدار این است که در وجه همان بانک یا شعب دیگر آن و نه دیگر بانک های کشور صادر می‌شود. همچنین تضمین وصول شدن آن به عهده بانک است.
چک مسافرتی
چک مسافرتی یا تراول چک، همان اسکناس هایی هستند که توسط بانک با نام رایج تراول صادر می شوند و برای معملات روزانه مورد استفاده مردم قرار می گیرند.
چک سفید امضا
زمانی که صادر کننده چک را بدون قید کردن اطلاعاتی همچون ناک، تاریخ، مبلغ و … می کشد، دریافت کننده چک مجاز است که در آن هر مبلغی را که می خواهد در وجه هر فردی که مد نظر دارد بنویسد و به بانک ببرد. گاهی برخی از افراد با دزدی و کلاهبرداری چک سفید از دیگران را به بانک می برند و به قصد اخاذی از آن ها بر می آیند. در این موارد صاحب حساب باید به بانک اطلاع دهد که دسته چک خود را در سرقت و یا مواردی همچون مفقود شدن از دست داده تا حسابش را مسدود کنند و پلیس را در جریان این جرم قرار دهند.
چک مدت دار
در این نوع از انواع چک، ذکر تاریخ صدور و وصل در همان ماه نمی باشند و ممکن است با چندین ماه اختلاف باشد؛ به همین خاطر آن را مدت دار می نامند.
حقوقی شدن چک به چه معناست؟
حقوقی شدن چک به معنای بی اعتبار شدن آن نبوده و زمانی این اصطلاح را بکار می برند که تقاضای توقیف اموال و دارایی صادرکننده داده شود. چرا که بابت چک تعقیب قضایی و کیفری وجود ندارد ولی دادگاه با توجه به درخواست توقیف اموال و دارایی های او، می تواند حکم به پرداخت مبلغ چک از این طریق بکند، مگر اینکه اثبات شود چک برای رباخواری گرفته شده، درخواست کننده استحقاق دریافت آن را ندارد و یا اصلا طلبی از صادر کننده نداشته است.
روش‌های موجود برای وصول چک برگشتی
زمانی که شما چکی را برای نقد شدن یا وصول به بانک می برید، ممکن است که بنا به دلایلی از جمله خالی بودن یا مسدود بودن حساب، چک برگشت بخورد و نتوانید مبلغ آن را دریافت کنید. در این شرایط راه هایی برای وصول چک های برگشتی وجود دارد که برای شما خواهیم گفت.
- وصول چک با تنظیم شکایت کیفری
- وصول چگ برگشتی از طریق دایره‌ی اجرای ثبت
- استفاده از افرادی به نام شرخر که با اعمال زور و فشار مبلغ چک را وصول می کنند
شرایط برگشت زدن چک
گاهی چک ها برگشت می خورند و یا می توان نسبت به برگشت زدن آن ها اقدام کرد. این شرایط عبارتند از:
- خالی بودن حساب صادر کننده چک و یا نبود مبلغ کافی در آن برای وصول چک
- نوشتن چک با ابهام، خط خوردگی و اشتباه
- زمانی که صادر کننده چک درخواست عدم پرداخت بدهد
- زمانی که چک از حسابی که مسدود بوده، صادر شده باشد
نکته مهمی که وجود دارد، آن است که برگشت زدن چک شکایت محسوب نشده و شما برای دادخواهی، باید شکایت کیفری کرده و به مراجع قضایی مراجعه نمایید. طبق نکات حقوقی چک، افرادی که چک بی محل بکشند و قوانین صدور چک را نادیده بگیرند، مورد مجازات های توضیح داده شده در زیر، قرار می گیرد.
- چنانچه مبلغ چک کمتر از 1 میلیون تومان باشد، فرد صادر کننده به حداکثر 6 ماه حبس، محکوم می شود.
- چنانچه مبلغ چک از 1 میلیون تا 5 میلیون تومان باشد، فرد صادر کننده به 6 ماه تا 1 سال حبس، محکوم می شود.
- چنانچه مبلغ چک بیش از 5 میلیون تومان، باشد فرد صادر کننده به 1 تا 2 سال حبس، محکوم می شود و تا 2 سال حق داشتن دسته چک از او سلب می شود.
نکته 1) اگر چک دارای مجازات کیفری و حبس بوده و با شکایت دارنده آن همراه باشد، به میزان مبلغ درج شده در چک می توان بعد از گذشت 15 روز، به دادگاه درخواست توقیف اموال صادر کننده را ارائه کرد.
نکته 2) توجه داشته باشید که که چک بدون امضا معتبر نمی باشد و بجای آن نمی توانید از اثر انگشت یا مهر استفاده کنید.
نکته 3) کشیدن چک بی محل به منزله این است که صادر کننده آن در حساب خود پولی ندارد.
تعریف سفته و نکات حقوقی مربوط به آن
سفته نوعی از اسناد تجاری است که در معاملات مورد استفاده قرار می گیرد و دارای اعتباری همچون چک می باشد. سفته دارای سقف مشخصی می باشد و سقف ان را مبلغ نوشته شده بر روی آن مشخص می کند. اگر سفته ای را امضا کنید، در حقیقت تعهد می دهید که مبلغ موجود در سفته را پرداخت می کنید، بنابراین از امضای ناآگاهانه سفته یا ارائه سفته بدون توضیحات خودداری فرمایید.
سفته نیز نکات و شرایط حقوقی خاص خودش را دارد و مانند چک بی محل نیست که عدم پرداخت آن به منزله جرم باشد، بلکه پرداخت نکردن آن فقط در دادگاه حقوقی قابلیت پیگیری دارد.
نکات مهم سفته
پیرامون سفته و استفاده از آن نکات مهمی وجود دارد که آن ها را در چندین بند برایتان توضیح می دهیم.
به منظور جلوگیری از جعلی و یا تقلبی بودن سفته ها، حتما آن ها را از بانک تهیه کرده و برای خریدشان به کتاب فروشی ها و روزنامه فروشی ها مراجعه نکنید.
به مشخصات ظاهری سفته دقت کنید که دارای ویژگی های لازم باشد.
مبلغ سفته باید به حروف نوشته شده باشد و مبلغی که درون ان می نویسید از ارزش سقفی خود سفته بیشتر نباشد.
باید حتما نام گیرنده سفته مشخص باشد. همچنین می توان سفته را در وجه فرد دیگری به صورت حامل ذکر کرد.
تاریخ سفته نیز اهمیت دارد و در صورتی که سفته تاریخ نداشته باشد، یک سند تجاری محسوب نمی شود.
تغییر سفته نیز شرایط معینی دارد، به عنوان مثال اگر آن را به حواله شخص دیگری نوشته باشید، در صورت خط زدن امکان انتقال آن به فرد دیگری را ندارید.
در صورت تغییر در سفته و انتقال آن به فرد دیگر، باید پشت نویسی آن را به صورت دقیق انجام دهید.
برای داشتن سفته بر خلاف چک، نیازی به داشتن حساب جاری در بانک نیست و به راحتی می توان به آن دسترسی داشت.
برای مطالبه سفته باید در زمان مقرر اقدام کنید و اگر وجه آن پرداخت نشد، بعد از 10 روز سفته واخواست می شود. واخواست نوعی اعتراض است که بر علیه صادر کننده سفته به صورت رسمی انجام می شود و با ارائه این درخواست به بانک و یا دادگستری، می توان دستور پرداخت را از دادگاه گرفت.