قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل
فهرست محتوا
- قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل
- قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل – نمونه هایی از دارایی هایی که ممکن است موضوع قراردادهای لیسانس قرار بگیرند
- قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل – انواع قراردادهای لیسانس
- قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل – ویژگی های قراردادهای لیسانس
- قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل –چند نکته در هنگام تنظیم قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل
قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل
قرارداد لیسانس (Licensing Agreement) در تجارت بین الملل اصولا به عنوان قراردادهای اعطای مجوز و یا قرارداد حق استفاده از مالکیت فکری و یا قراردادهای پروانه بهره برداری می شناسند . آنچه که قرارداد لیسانس را به قرارداد مهم و پیچیده تبدیل می کند ، این است که در این قرارداد مسائل حقوقی و کلیدی بیشتری نسبت به سایر قراردادها وجود دارد . در حال حاضر در موقعیت های مختلف در زمان مذاکره تجاری و مذاکره های بین المللی احتمالا عنوان قراردادهای لیسانس به گوش خواهد رسید . در ادامه به توضیح کامل قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل مطرح شده است .
با توجه پیشرفت فناوری، تمام کشورها توانایی علمی و فنّی دستیابی به این فناوری را ندارند و دستیابی به ابزار، تکنولوژی و دستگاه هایی که از این فناوری ها استفاده می‌کنند بسیار پرهزینه تر از وارد کردن آن به داخل یک کشور می باشد . این کشورها برای تأمین نیاز خود به این فناوری ها از طریق چند روش اقدام می کنند ، یا بدون کسب مجوّز صاحب فنّاوری اقدام به مونتاژ آن می‌کنند که این روش مورد تأیید هیچ قانونی در هیچ کجای دنیا نیست و یا از طریق قاچاق، آن فناوری را به دست آورند که این روش هم قانونی نمی باشد و عواقب آن بسیار سنگین است ولی یک راه مشروع برای واردات تکنولوژی از کشورهای خارجی وجود دارد و آن همان «قرارداد لیسانس» است که هم منبعی برای تأمین درآمد طرف لیسانس دهنده می باشد و هم روشی قانونی برای پیشرفت و توسعه صنعتی کشورهای در حال توسعه که با این روش فناوری مورد نیاز خود را که قادر به ساخت و یا تجهیز آن نیستند ، به دست آورند. بنابراین می توان گفت که قرارداد لیسانس به عنوان یکی از قراردادهای مهم در عرصه حقوق تجارت بین الملل نقش خود را ایفا می کند و قراردادی است که در آن یک طرف، حق بهره برداری، استفاده و انتفاع از تمام یا بخشی از دارایی های نامشهود خود را برای مدت مشخص و در یک محدوده جغرافیایی یا بازار مشخص، به طرف دیگر واگذار می‌کند. به طرفی که دارایی نامشهود متعلق به او است و لیسانس را اعطا می‌کند Licensor و به طرفی که حق استفاده از این دارایی را کسب می‌کند، Licensee گفته می شود. اگر قراردادی با عنوان قرارداد لیسانس منعقد شود و خود کالا را در اختیار طرف عقد قرار دهد آن عقد، لیسانس نبوده، بلکه یک عقد بیع منعقد شده است.
قراردادهای انتقال فنّاوری به ۹ دسته تقسیم می شود که قرارداد لیسانس از انواع آن است که این ۹ دسته عبارتند از: قراردادهای لیسانس حق اختراع، قرارداد مبادله دانش فنّی، قراداد مربوط به علامت تجاری، قرارداد فرانشیز، قرارداد توزیع، قرارداد کپی رایت، قرارداد کمک ها و خدمات فنّی، قراردادهای خدمات مهندسی، قرارداد خدمات مدیریتی ، قراردادهای مرتبط با کامپیوتر (قراردادهای نرم افزار ویسی، قراردادهای سخت افزار،قرارداد خدمات مربوط به فنّاوری اطلاعات)
قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل – نمونه هایی از دارایی هایی که ممکن است موضوع قراردادهای لیسانس قرار بگیرند
نمونه هایی از دارایی هایی که ممکن است موضوع قراردادهای لیسانس قرار بگیرند ، عبارتند از :
- در اختیار قرار دادن حق استفاده از علامت تجاری برای مدت مشخص و در یک محدوده جغرافیایی
- در اختیار قرار دادن حق بهره برداری از اختراع در محدوده زمانی و مکانی مشخص
- در اختیار قرار دادن دانش فنی ساخت یک محصول یا ارائه یک خدمت برای مدت مشخص
- در اختیار قرار دادن حق استفاده از نرم افزار یا سرویس برای مدت مشخص
قرارداد لیسانس و دیگر قراردادهای مالکیت فکری، زمانی معنا پیدا می کنند که قانون، فرد را به عنوان مالک دارایی نامشهود به رسمیت بشناسد.
قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل – انواع قراردادهای لیسانس
همان طور که قبلا اشاره شد قرارداد لیسانس یکی از انواع قرارداد انتقال فنّاوری می باشد که طی آن یک حق انحصاری واگذار می شود. مواردی که در قراردادهای انتقال فنّاوری یک حق انحصاری واگذار می شود شامل واگذاری اختراع، علامت تجاری و دانش فنّی می شود که این 3 مورد مهمترین مصادیق قرارداد لیسانس هستند . حال انواع قراردادهای لیسانس عبارتند از :
- لیسانس اختراع : لیسانس اختراع یعنی یک طرف چیزی را ثبت اختراع کرده و طرف دیگر متقاضی استفاده از آن است که در این حالت بین مخترع و متقاضی استفاده قرارداد لیسانس منعقد می شود. به این صورت که مخترع متعهد می‌شود که آن اختراع را در اختیار متقاضی قرار دهد و طرف دیگر که متقاضی استفاده از اختراع می باشد ، نیز تعهداتی را بر عهده می گیرد .
- لیسانس دانش فنی : دانش فنی به مجموعه‌ای از اطلاعات سودمند و مهارت‌های مرتبط با طراحی، ساخت و عملیات، که برای تولید محصول یا خدمات مشخص لازم باشد ، گفته می شود که در این حالت قراداد لیسانس به این صورت منعقد می شود که لیسانس دهنده متعهد می شود تمام یا بخشی از دانش فنی ساخت یک ابزار خاصی را در اختیار لیسانس‌گیرنده قرار دهد و لیسانس‌گیرنده نیز در مقابل، تعهداتی را بر عهده می گیرد.
- لیسانس علامت تجاری : در لیسانس علامت تجاری محصول تولیدی توسط طرف لیسانس‌گیرنده با نام تجاری طرف لیسانس‌دهنده عرضه می گردد . علامت تجاری یا برند، رنگ، تصویر و نشانه‌ای می باشد که نشانگر یک محصول یا خدمت است و برای تمایز آن محصول یا خدمت از دیگر محصولات و خدمات مشابه استفاده می شود . علامت تجاری در صورت ثبت شدن دارای اعتبار حقوقی است و مورد حمایت قانون قرار می گیرد.
قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل
قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل – ویژگی های قراردادهای لیسانس
ویژگی های قراردادهای لیسانس به شرح زیر می باشد :
- لیسانس خود کالا را در اختیار لیسانس گیرنده نمی دهد بلکه دانش فنّی ساخت آن یا بهره برداری از یک اختراع یا استفاده از یک علامت تجاری را در اختیار قرار می دهد.
- محصولی که در کشور لیسانس‌گیرنده تولید می‌شود باید با نظارت نمایندگان طرف لیسانس دهنده باشد. بنابراین طرف لیسانس گیرنده نمی‌تواند رسما تغییراتی در محصول تولیدی ایجاد کند.
- نام تجاری محصول تولید شده درکشور لیسانس‌گیرنده باید نام تجاری طرف لیسانس‌دهنده باشد از این رو طرف لیسانس گیرنده نمی تواند نام تجاری محصول را تغییر دهد یا نام خود را بر روی آن بگذارد. به عنوان مثال شرکت ایران خودرو پس از اخذ لیسانس از «شرکت پژو فرانسه» و تولید آن اتومبیل نام تجاری پژو را بر آن نهاد.
- قرارداد لیسانس ممکن است انحصاری یا غیرانحصاری باشد که قرارداد انحصاری به این معنا است که لیسانس دهنده حق ندارد با فرد دیگری به جز لیسانس‌گیرنده قرارداد منعقد کند.
- تکنولوژی و دانش فنی که در اختیار طرف لیسانس گیرنده قرار می گیرد محرمانه می باشد ، به عبارتی طرف لیسانس گیرنده نباید آن را در اختیار شخص دیگری (اعم از حقیقی یا حقوقی) قرار دهد. اگر طرف مذکور این کار را انجام دهد، ممکن است از باب مسؤلیّت مدنی ضامن به شمار آید . (مسئولیت مدنی یعنی هر فردی نسبت به اعمالی که عمداً یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی، مال یا آزادی، حیثیت و یا شهرت تجاری دیگری لطمه ای وارد کند، چه مادی و چه معنوی مسئول است و خسارت ناشی از عمل خود را نیز باید جبران کند.)
- در قراردادهای لیسانس، غالبا لیسانس دهنده استاندارد‌‌های خاصی برای تولید، فروش و توزیع در نظر دارد که لیسانس گیرنده باید آنها را رعایت کند چون عدم رعایت این استانداردها ممکن است به شهرت و ارزش آن تکنولوژی خدشه وارد کند که این موضوع در فناوری‌های مطرح و مهم بیشتر اهمیت دارد. به همین دلیل در قراردادهای لیسانس محدودیت‌هایی در جهت حفظ کیفیت کالا و خدمات به لیسانس گیرنده تحمیل می شود.
- ویژگی دیگر قرارداد لیسانس محدویت زمانی آن است . پس اگر طرف لیسانس گیرنده پس از پایان مدّت قرارداد همچنان از مورد لیسانس استفاده کند بدون جهت بوده و لیسانس گیرنده می تواند جبران خسارت را از دادگاه بخواهد و طرف دیگر را از استفاده از مورد لیسانس ممنوع نماید.
قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل –چند نکته در هنگام تنظیم قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل
در این قسمت قصد داریم به چند نکته در هنگام تنظیم قرارداد لیسانس در تجارت بین الملل اشاره کنیم که عبارتند از :
- قرارداد لیسانس در مفهوم کلی یعنی انتقال دانش فنی یا علامت تجاری یکی از عقود مشروع می باشد زیرا با قانون و مقرّره خاصی در تعارض نیست. ولی اگر قرارداد بر روی لیسانس یک فنّاوری نامشروع و غیر قانونی باشد مورد پذیرش نیست. به عنوان مثال اگر قرارداد بر روی انتقال دانش ساخت موادّ مخدّر صنعتی باشد مورد پذیرش نیست. همان گونه که قانونگذار در ماده ۳۴۸ قانون مدنی خرید و فروش چیزی که خرید و فروش آن قانوناً ممنوع می باشد و باطل اعلام کرده است.
- در قرارداد لیسانس چیزی به ملکیت در نمی آید و آنچه در موضوع قرارداد واقع می شود اجازه استفاده از یک دانش فنّی یا یک اختراع یا یک علامت تجاری است.
- قرارداد لیسانس از آنجا که در قالب یک قرارداد منعقد می شود باید قواعد عمومی قراردادها در مورد آن رعایت گردد.
- از آنجا که موضوع قرارداد معمولا شامل اطلاعات محرمانه می باشد باید به اطلاعات محرمانه مربوط به دانش فنی و اسرار تجاری توجه داشت. به همین دلیل باید در قراردادهای لیسانس، 1 یا 2 بند هم در رابطه با قرارداد محرمانه قبل از ورود به مذاکره نیز گنجاند.
