نحوه شکایت برای قصور پزشکی
نحوه شکایت برای قصور پزشکی
ما در الفاظ و عبارات گاهی با برخی واژگانی روبه‌رو خواهیم شد که شاید از نظر ما هم معنی باشند و یک منظور را برسانند اما در واقع اینگونه نباشد و در مواجهه با الفاظ باید بسیار دقت کرد. در اصطلاحات حقوقی دو واژه قصور و تقصیر وجود دارند که هردو به ظاهر شاید یک معنا داشته و مترادف باشند اما در عمل از یکدیگر مجزا هستند. هردو به معنای کوتاهی کردن هستند اما کوتاهی در هرکدام متفاوت می باشد . زمانی که ما از قصور صحبت می نماییم در واقع نوعی غفلت در آن وجود دارد اما زمانی که تقصیر را بیان می کنیم در این واژه «عمدی بودن» نهفته است. باید توجه داشته باشیم که قصور و تقصیر به‌عنوان مصادیق خطا از دو حیث مدنی و کیفری قابل بررسی می باشند. البته تقصیر پزشکی معادل خطای جزایی است. بسته به نوع قصوری که شکل گرفته است، از سوی قانونگذار مجازاتی نیز برای فرد در نظر گرفته می شود. برای مثال رانندگی اصولی دارد که باید رعایت شود و اگر این اصول رعایت نشود، جریمه یا مجازاتی برای او در نظر گرفته می شود. تفاوت «قصور» و «تقصیر» پزشکی در این است که در «تقصیر پزشکی» نوعی عمد نهفته است و اراده قبلی در آن دخالت دارد اما در «قصور پزشکی» نوعی غفلت وجود دارد که از روی سهو اتفاق می افتد ولی در هرصورت هردو مجازات دارند. تقصیر پزشکی مصادیقی دارد که بی احتیاطی، بی مبالاتی، نبود مهارت و رعایت نکردن نظامات دولتی، مصادیق آن را تشکیل می دهد. قانونگذار در قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ مصادیق تقصیر پزشکی یا همان خطای جزایی را شامل «بی احتیاطی» و «بی مبالاتی» می داند و نبود مهارت و رعایت نکردن نظامات دولتی، ذیل بی احتیاطی و بی مبالاتی قرار می گیرند. بیشتر شکایات بیماران یا اطرافیان آنها از پزشکان در خصوص «خطا در تشخیص»، «بی احتیاطی» و «بی مبالاتی در معالجه و درمان بیماران» یا «مراقبت های بعد از عمل جراحی» است.
برابر قانون، تخلف های پزشکی شامل سهل انگاری در انجام وظیفه، رعایت نکردن موازین علمی، شرعی و قانونی، افشا کردن اسرار و نوع بیماری، انجام اعمال خلاف شئون پزشکی، جذب بیمار از طریق تبلیغات گمراه کننده و فریفتن بیمار است.ولی جرایم پزشکی مواردی هستند که در قانون مجازات اسلامی قانونگذار برای آن مجازات در نظر گرفته است ولی شخصی که مرتکب آن می شود پزشک و یا جزء تیم پزشکی است. تخلف پزشکی فقط شامل عناوینی که ذکر شد می شوند اما قصور پزشکی بعنوان یک جرم تلقی می شود و نحوه رسیدگی به آن نیز متفاوت است.مرجع تشخیص این امر سازمان نظام پزشکی است و به دلیل تخصصی بودن موضوع از نظرات کارشناسی متخصصان مربوطه استفاده خواهد شد. اگر تخلف پزشکان جرم نباشد فقط به عنوان تخلف انتظامی با آن برخورد می شود . رعایت نکردن موازین شرعی و قانونی و مقررات صنفی و حرفه ای و شغلی و سهل انگاری در انجام وظایف قانونی به وسیله شاغلان حرف پزشکی، تخلف محسوب می شود و متخلفان با توجه به شدت و ضعف عمل ارتکابی و تعدد و تکرار آن، حسب مورد به مجازات زیر محکوم می شوند:
- تذکر یا توبیخ شفاهی در حضور هیأت مدیره نظام پزشکی محل
- اخطار یا توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی محل
- محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته از ۳ ماه تا ۱ سال در تمام کشور
- محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی از بیش از ۱ سال تا ۵ سال در تمام کشور
- توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی و نشریه نظام پزشکی محل یا الصاق رأی در تابلوی اعلانات نظام پزشکی محل
- محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته از ۳ ماه تا ۱ سال در محل ارتکاب تخلف
- محرومیت دایم از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته در تمام کشور
تخلف انتظامی شامل موارد دیگری نیز می شود از جمله عدم رعایت نرخ مصوب تعرفه های پزشکی، ارایه دارو های مشابه به جای داروی اصلی، برخورد نامناسب کادر پزشکی با بیماران، عدم پذیرش بیماران اورژانسی توسط مراکز درمانی، نداشتن امکانات ضروری پزشکی.
نحوه شکایت برای قصور پزشکی
نحوه شکایت برای قصور پزشکی – جرایم پزشکی
چنانچه تخلف پزشکان و کادر پزشکی به گونه ای باشد که منجر به قتل، آسیب دیدگی جسمی و روحی و نقص عضو بیمار به صورت عمدی یا غیرعمدی شود، با مرتکب آن برابر مجازات های مندرج در قوانین جزایی به خصوص قانون مجازات اسلامی برخورد خواهد شد. مراجع صالح برای رسیدگی جرایم پزشکی به شرح زیر هستند:
- دادگاه‌های عمومی : در این دادگاه ها می توان از جنبه جزایی و یا حقوقی نسبت به عملی که پزشک مرتکب آن شده است شکایت نمود ؛ به عبارت دیگر، هر عملی که در قوانین مدنی و یا جزایی کشور قابلیت پیگیری قضایی داشته باشد در صلاحیت این دادگاه می باشد . با وجود این، از آنجا که اقدامات پزشکی از زمره مسائل تخصصی است که نیاز به نظریات و دیدگاه کارشناسانه دارد، قوه قضائیه اقدام به تخصیص یک دادسرا به طور ویژه به جرایم پزشکی و دارویی نموده است.
- دادسرای جرایم پزشکی : شهر تهران دادسراهای مختلفی دارد که بعضی از آنها به امور ویژه اختصاص یافته اند؛ از آن جمله دادسرای ویژه رسیدگی به جرایم پزشکی است که مردم می توانند برای رسیدگی به مشکلات و پرونده های قضایی خود در رابطه با قصور و جرایم پزشکی در هر سطحی به آنجا مراجعه نمایند. روند رسیدگی به پرونده های مطرح در این دادسرا اینگونه است که پس از طرح و ارجاع موضوع به کمیسیون های پزشکی، پرونده بررسی خواهد شد و در صورتی که قصور کادر درمانی تشخیص داده شود، مراتب قصور به شعبه رسیدگی کننده ارسال و به دنبال آن پزشک و تیم پزشکی برای ادای توضیحات احضار می شوند و در نهایت دادسرا با اخذ تصمیم مقتضی یا قانع می شود که قصوری رخ نداده است و قرار منع یا موقوفی تعقیب صادر می نماید و یا اینکه ادعای شاکی را قریب به واقع می بیند و با صدور کیفرخواست پرونده را به دادگاه ارسال می نماید و دادگاه کیفری نیز بر اساس محتویات پرونده، نظریه کارشناس و دفاعیات هردو طرف اقدام به صدور رأی خواهد نمود.
- شورای حل اختلاف : از اوایل سال ۸۹ و پس از گذشت یک سال و نیم از تصویب دستورالعمل تشکیل شوراهای حل اختلاف ویژه امور پزشکی (مصوب ۳۱ر۹ر۱۳۸۶) در بسیاری از استانها شوراهای حل اختلاف ویژه رسیدگی به امور بهداشتی و پزشکی شروع به فعالیت نمودند .در تهران نیز مجتمع شماره ۲۹ شورای حل اختلاف به امور بهداشتی و پزشکی تخصیص یافته است. رسیدگی و حل و فصل اختلافات اعضای جامعه پزشکی با یکدیگر و اختلافات جامعه پزشکی با سایر اشخاص در صورتی که مبلغ خواسته یا محکوم شده کمتر از ۵ میلیون تومان باشد و یا در صورتی که هر دوطرف در خصوص ارجاع پرونده به شورا توافق داشته باشند،در صلاحیت شورای حل اختلاف است در عمل عمده پرونده های مرتبط با دندانپزشکی و یا پرونده هایی که پیش‌بینی می شود دیه ای که متهم به آن محکوم خواهد شد کمتر از ۵ میلیون تومان است به شورای حل اختلاف جهت رسیدگی ارجاع می گردد.
- سازمان تعزیرات حکومتی : قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی مصوب۲۳ر۱۲ر۱۳۶۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام اسلامی از تخلفات زیادی نام برده است که مهمترین تخلفات موضوع آن عبارتند از:
الف- ایجاد مؤسسه پزشکی غیر مجاز توسط افراد بدون صلاحیت
ب- ایجاد مؤسسه پزشکی توسط متخصصان بدون پروانه
ج- خودداری بیمارستان ها ازپذیرش و ارائه خدمات اولیه لازم به بیماران اورژانسی
رسیدگی به این تخلفات در حیطه صلاحیت سازمان تعزیرات حکومتی است اما باید دقت کرد، در صورتی که مؤسسه پزشکی توسط افرادی ایجاد شده باشد که تخصص لازم را دارند اما نسبت به کسب مجوزهای لازم اقدامی نکرده‌اند موضوع در صلاحیت دادسرای انتظامی سازمان نظام پزشکی قرار می گیرد.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور، وظیفه بازرسی و نظارت بر مؤسسه های پزشکی، مطب ها و مراکز درمانی را بر عهده دارند و اگر با جرم و تخلفی برخورد کردند، باید حسب مورد آن را به دادسرای ویژه جرایم پزشکی و دارویی یا شعبه خاص دادگاه های عمومی و انقلاب در مراکز استان ها یا شعب ویژه پزشکی و دارویی سازمان تعزیرات حکومتی یا دادسراهای انتظامی نظام پزشکی ارسال نمایند. البته باید تاکید کرد که مرجع رسیدگی به تقصیرات پزشکی همان گونه که اشاره شد، در تهران، دادسرای ویژه جرایم پزشکی و دارویی و در سایر شهرستان ها، دادسراهای عمومی و انقلاب است.
بر اساس ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی، مصوب سال ۱۳۹۲، هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می دهد، سبب مرگ یا صدمه فردی شود باید دیه پرداخت نماید مگر آنکه عمل وی مطابق مقررات و موازین فنی بوده و یا اینکه قبل از عمل، از شخص مریض یا اولیای وی رضایت گرفته باشد و در عمل نیز تقصیری نداشته باشد. اگر شخص بیمار پس از عمل آسیب ببیند ولی پزشک در آن آسیب دیدگی قصور یا تقصیری نداشته باشد مسئول نیست. بر اساس ماده ۴۹۶ این قانون، پزشک در معالجاتی که دستور انجام آن را به مریض یا پرستار و مانند آن صادر می نماید ، درصورتی که شخص فوت کند یا صدمه جسمی ببیند مسئول است مگر اینکه طبق ماده بالا عمل شود.هرگاه مریض یا پرستار بدانند که دستور پزشک اشتباه است و موجب صدمه می گردد ولی با وجود این به دستور عمل کنند، پزشک مسئول نیست بلکه خود مریض یا پرستار مسئول خسارت و یا صدمه هستند.
نحوه شکایت برای قصور پزشکی – قضات متخصص حقوق پزشکی
در حال حاضر قضات دادسرای پزشکی و دارویی یا قضات دیگری که به این گونه جرائم رسیدگی می نمایند، مدرک کارشناسی حقوق، علوم قضایی یا کارشناسی ارشد و دکترای سایر رشته های حقوقی دارند اما در دادسرای انتظامی و هیأت های بدوی، تجدید نظر و عالی انتظامی نظام پزشکی، وضع به گونه دیگری است و همه افراد شاغل در این مراکز از جامعه پزشکی هستند.
اما ممکن است سؤال پیش بیاید که وضعیت پرسنل بیمارستان ها و درمانگاه های نیروهای مسلح به چه صورت است؟در اینجا باید گفت طبق قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح افراد نظامی به چند دسته تقسیم شده اند که در این تقسیم بندی افرادی که در ارگان های مرتبط با نیروهای مسلح بصورت قراردادی و یا به نحو دیگر مشغول به فعالیت باشند نیز تا اتمام قرارداد یا تعهدات کاری خود نظامی محسوب شده و به تخلفات و جرایم آن ها در دادسرای نظامی رسیدگی خواهد شد . گفتیم به تخلفات انتظامی پزشکان در صورتی که قصوری مرتکب نشده باشند در سازمان نظام پزشکی و اگر قصوری مرتکب شده باشند در دادسرای جرایم پزشکی رسیدگی خواهد شد. در خصوص پرسنل بیمارستان های نیروهای مسلح در خصوص تخلفات انتظامی سازمان نظام پزشکی صلاحیت دارد ولی در قصور صورت گرفته همانطور که بیان شد شخص همزمان هم می تواند به دادسرای جرایم پزشکی مراجعه نماید و هم به دادسرای نظامی. اما اگر در راستای خدمت خود جرمی مرتکب گردند دیگر دادگاه های عمومی یا پزشکی صلاحیت رسیدگی ندارند و صرفا دادسرای نظامی صلاحیت رسیدگی به جرایم آن ها را خواهد داشت و همانند افراد نظامی مجازات خواهند شد. پزشک درانجام تمامی اقدامات پزشکی اعم ازمعالجات درمانی واعمال جراحی در درجه اول باید رضایت بیمار یا اولیا یا سرپرستان یا نمایندگان قانونی وی را اخذ کند(درموارد فوری اخذ رضایت ضروری نیست) و در مرتبه بعدی رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی ضروری می باشد. حال اگر پزشک هنگام معالجات، مرتکب تقصیر یا قصوری شود(اعم از بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم مهارت وعدم رعایت نظامات فنی) دراین صورت در برابر خسارات جانی و بدنی وارده به بیمار مسئول است. نکته مهمی که باید به آن توجه داشت اینکه اقدامات پزشکان، مادام که عمدی در کار نباشد و فقط قصور یا تقصیر باشد، غیرعمدی محسوب شده و حسب مورد به پرداخت دیه محکوم خواهند شد. با توجه به اینکه امر پزشکی کاملا تخصصی است احراز تقصیر یا قصور پزشک برعهده متخصصان مربوطه درسازمان پزشکی قانونی یا نظام پزشکی می باشد. در مجموع باید گفت مردم در صورتی که مشکلی در روند درمان یا اقدامات پزشکی داشته باشند ، چه ناشی از جراحی های مختلف و چه اقدامات غیر جراحی می توانند به یکی از این مراجع مراجعه کنند:
۱- دادسرای ویژه امور پزشکی که از این طریق می توانند دیه و خسارات وارد شده را دریافت کنند و اگر پزشک مرتکب قصور شده باشد مجازات او را هم از دادگاه بخواهند.
۲- شورای حل اختلاف که در واقع به پرونده هایی که دیه درخواستی در آنها کمتر از ۵ میلیون تومان باشد رسیدگی خواهد کرد.
۳- دادسرای انتظامی سازمان نظام پزشکی که نتیجه آن برخورد انتظامی با پزشک خواهد بود که طیف وسیعی از اقدامات از توبیخ کتبی تا لغو پروانه طبابت به شکل دائمی را در بر دارد.
باز هم باید تأکید کرد که در اکثر موارد می توان هم به سازمان نظام پزشکی و هم به محاکم دادگستری به شکل همزمان مراجعه نمود و هیچ یک مانعی برای صلاحیت دیگری نخواهد بود.
