آثار حقوقی هبه در روابط بین اشخاص چگونه است ؟
فهرست محتوا
آثار حقوقی هبه در روابط بین افراد
هدیه دادن و هدیه گرفتن در همه جوامع و ملل امری پسندیده و نیکو قلمداد شده است و به عنوان سنتی خوب از گذشته‌های دور وجود داشته ؛ هدیه امکان دارد یک مال کوچک یا یک کالای ارزشمند و یا حتی یک تعهد مالی زیاد باشد و هرچه که باشد، هدیه دهنده مالی را به هدیه گیرنده، تملیک می نماید تا از آن پس مال خود باشد. همین هدیه دادن و هدیه گرفتن، دارای اثرات حقوقی می باشد که در فقه و حقوق اسلامی با عنوان «هبه» مورد بررسی قرار داده شده است.
گاهی کسی به کسی هدیه‌ای می‌دهد و در مقابل هدیه‌ای از او می‌گیرد؛ در این صورت هبه معوض است اما در بسیاری موارد هبه متقابلی نیست و هبه یک طرفه می باشد که آن را هبه غیرمعوض می نامند. در هر صورت هبه معوض و هبه غیرمعوض دارای آثاری می باشد که به تشریح آن می پردازیم .
آثار حقوقی هبه در روابط بین افراد – سه حالت مهم هبه
هبه دارای سه حالت است که شامل این است که هنگامی که زوجه در خصوص مهریه، ما فی‌الذمه زوج را ابراء می‌نماید. به این بیان که می‌گوید از نظر من تو دیگر تکلیفی برای پرداخت مهریه نداری و این بیان باعث می‌شود تا تکلیف شوهر در ادای مهر به طور کلی ساقط گردد و زمانی است که زوجه در قبال طلاق، مهریه خود را به شوهر می بخشد . بخشش مهر در طلاق‌های خلع و مبارات انجام می گردد ، به این صورت که زن با پرداخت مالی به شوهر، از او می‌خواهد که او را طلاق دهد. اگر زن در ایام عده طلاق از بذل خود رجوع نماید ، طلاق ملغی و کان‌لم‌یکن می شود و همچنین هنگامی است که زوجه مهریه خود را به زوج هبه می نماید . به این بیان که می‌گوید من مهر خود را به تو بخشیدم در این حالت است که همانند سایر اشکال هبه، تکلیف شوهر در پرداخت مهریه به طور کلی از بین نخواهد رفت ، چراکه زن می‌تواند تحت شرایطی از هبه مزبور رجوع و مهر خود را درخواست کند. پس از فوت واهب یا متهب رجوع ممکن نیست، طبق ماده 807 قانون مدنی اگرکسی مالی رابه عنوان صدقه به دیگری بدهد حق رجوع نخواهد داشت .
آثار حقوقی هبه در روابط بین افراد – تفاوت هبه اموال و هبه دیون
هبه دیون دراقع دینی می باشد که فردی نسبت به شخصی طلبکار است و با هبه اموال تفاوت دارد ، گفت: در هبه دیون فرد طلبی که باید دریافت کند را می‌بخشد به این معنا که ابراء می‌کند اما در هبه اموال بخشش از سوی فردی به شکل مجانی صورت می‌گیرد. در هبه اموال نیاز به قبول فرد مقابل نمی باشد اما در هبه دیون به این شکل نیست و باید افراد این امر را قبول کنند، هبه عقدی عینی می باشد و به شکل رایگان به افراد ارائه می گردد برای مثال فردی از روی عشق، دوستی، علاقه به شکل هدیه اموالی را هبه می نماید که امکان دارد این امر از سوی پدر به فرزند باشد.
هبه به شکل عینی می باشد و تا زمانی که در هبه مالی به قبض نرسد عقد هبه شکل نخواهد گرفت ، در خصوص اینکه چه اموالی را می‌توان هبه کرد لازم به ذکر است که هرگونه اموال عینی که قابل انتقال است و همچنین وقف نبوده و در رهن نباشد را می‌توان هبه کرد.
آثار حقوقی هبه در روابط بین افراد – رجوع هبه در چهار مورد
در حالی که هبه معنوی و مالکیت فکری نیز وجود دارد که در زمینه هبه آن هنوز شک و تردید حاکم می باشد، امکان رجوع در هبه در چهار شکل امکان پذیر می باشد ؛ درواقع در صورتی که متهب پدر و مادر یا اولاد واهب باشد یا در صورتی‌که هبه معوض بوده و عوض آن هم داده شود و در صورتی‌که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شود یا متعلق حق غیر واقع شود؛ خواه قهراً، مثل اینکه متهب به واسطه فلس، محجور شود، خواه اختیاراً، برای مثال عین موهوبه را به رهن دهد و همچنین در صورتی‌که در عین موهوبه تغییری حاصل گردد. مانند اینکه در زمین ساختمان ساخته شود، یا پارچه‌ای، دوخته شود، بنابراین ملاک تغییر عرفی است، در این شرایط هبه قابل رجوع می باشد.
آثار حقوقی هبه در روابط بین افراد – رجوع صدقه امکان پذیر است ؟
در خصوص صدقه نیز باید گفت که صدقه قابل رجوع نمی باشد، در خصوص ابراء دین نیاز به قبول فرد مقابل نیز وجود دارد و و در ابراء گذشت از حق عینی مطرح می باشد و موضوع ابراء عبارت است از حق دینی (طلب) که باید وجود داشته باشد، بنابراین ابراء دین ناموجود باطل می باشد اما به نظر می‌رسد ابراء دینی که سبب آن ایجاد شده و نیز ابراء دین آینده به شرط ایجاد صحیح می باشد ؛ چنانکه ضمان دین آینده نیز به شرط ایجاد صحیح می باشد و از طرف دیگر، طلبی قابل ابراء می باشد که آزاد بوده و به نفع شخص ثالثی توقیف نشود و وجود مدیون یا اهلیت او نیز شرط صحت ابراء یا مانع نفوذ آن نمی باشد.در خصوص هبه پدر به فرزندانش باید بدانیم که این امر مانند ارث نمی باشد ،در موضوع هبه پدر امکان دارد به یک فرزند کمی بیشتر از دیگری هبه کند، بنابراین در خصوص موضوع سهم مساوی مطرح نمی باشد .
